The Nuanced Relationship Between Language and Different Types of Perception

Bilingual Infants Can Tell Unfamiliar Languages Apart
Speaking more than one language can improve our ability to control our behavior and focus our attention, recent research has shown. But are there any advantages for bilingual children before they can speak in full sentences? We know that bilingual children can tell if a person is speaking one of their native languages or the other, even when there is no sound, by watching the speaker's mouth for visual cues. But Nϊria Sebastiαn-Gallιs of Universitat Pompeu Fabra and colleagues wanted to know whether bilingual infants could also do this with two unfamiliar languages. They studied 8-month-old infants, half of whom lived in either Spanish- or Catalan-speaking households and half of whom lived in Spanish-Catalan bilingual households.
The researchers looked at whether the infants could discriminate between English and French, two unfamiliar languages, using only visual cues. They found that the bilingual infants could tell the difference between the two languages, while the infants who lived in single-language households could not. These findings suggest that infants who are immersed in bilingual environments are more sensitive to the differences in visual cues associated with the sounds of various languages.
The lead author was Nϊria Sebastiαn-Gallιs. The article was published in the September 2012 issue of Psychological Science.
Skilled Deaf Readers Have an Enhanced Perceptual Span in Reading
Though people born deaf are better able to use information from peripheral vision than those who can hear, they have a harder time learning to read. Researchers have proposed that the extra information coming in could distract from, rather than enhance, the process of reading. But no research has actually compared visual attention in reading between hearing and deaf readers. In a new study, Nathalie Bιlanger of the University of California, San Diego and colleagues investigated this issue by measuring the perceptual span, or the number of letter spaces used when reading, of skilled deaf readers, less-skilled deaf readers, and hearing readers.
The experimenters manipulated the number of letter spaces that the participants saw while reading text on a screen. They found that, compared to the other two groups, skilled deaf readers read fastest when they were given the largest number of letter spaces, showing that they had the largest perceptual span. Regardless, they were able to read just as fast as skilled hearing readers. Contrary to previous hypotheses, these findings suggest that enhanced visual attention and perceptual span are not the cause of reading difficulties common among deaf individuals.
The lead author was Nathalie N. Bιlanger. The article was published in the July 2012 issue of Psychological Science
http://www.sciencedaily.com/
 http://pros-anazhthsh-thaym.pblogs.gr/

Ζήσε με Ενεργειακή Δράση και όχι με Παθητική Θεωρία.

«Η σοφία δεν είναι κάτι που μαθαίνεις, είναι κάτι που γίνεσαι».
Ινδική ρήση.

Η ανικανότητα των αντρών να συνδέσουν τον εαυτό τους με το Πνεύμα,
είναι ο λόγος που τους οδήγησε να μιλούν γύρω από τη διαδικασία απόκτησης γνώσης.
Οι γυναίκες ακόμα έχουν άμεση σύνδεση με το πνεύμα.
Απλά, έχουν ξεχάσει πώς να τη χρησιμοποιούν
ή, μάλλον, έχουν ενστερνιστεί την άποψη των αντρών.
Πιστεύουν, δηλαδή, ότι δεν την έχουν.
Don Juan Matus

——————————

Οι απαντήσεις και τα αποτελέσματα στα “θέματα των εξετάσεων” δεν αντλούνται από τις γνώσεις του μυαλού, αλλά από την Διαθέσιμη ΕΝΕΡΓΕΙΑ του, την Δύναμη του νευρικού συστήματος και της Θέλησής. Αν θέλεις να ανεβείς τις σκάλες ενός δεκαώροφου κτιρίου μην περιμένεις να σε βοηθήσουν οι γνώσεις σου για την κβαντική φυσική, τον Howard Phillips Lovecraft, ούτε φυσικά οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, πρέπει να έχουν δύναμη οι μύες των ποδιών σου, να έχεις καλή φυσική κατάσταση και αυτό θα το αποκτήσεις με την συνεχή ΚΑΘΗΜΕΡΙΚΉ προπόνηση-εκγύμναση. Με ενεργειακή πράξη και όχι με παθητική θεωρία.

Όταν ένας άνθρωπος αποφασίσει να προσεγγίσει τα ζητήματα της πνευματικότητας το ιδανικό είναι να ακολουθεί την οδό της φιλοσοφίας και όχι κάποιας θρησκείας. Αν ενδιαφέρεται να μάθει για άλλα επίπεδα, ανώτερα σώματα, φιλοσοφικά συστήματα, σχολές, διδασκαλίες, παραδόσεις, μετενσάρκωση, τσάκρας κλπ, συνήθως –στην καλύτερη των περιπτώσεων- κάνει μια μελέτη όλων αυτών των θεμάτων, διότι οι περισσότεροι δεν κάνουν ούτε καν αυτό, απλώς βαυκαλίζονται ονειροπολώντας και καταφέρνουν να γίνουν Ντ.Δ. δηλ. “Ντενεκέδες Δεδομένων”. Βέβαια οι ίδιοι αρέσκονται να αυτοαποκαλούνται “κινητή βιβλιοθήκη” αλλά αυτή η “κινητή βιβλιοθήκη” ταυτόχρονα δεν έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει τις τσιρίδες μιας πελάτισσας ή ενός μπόμπιρα. Σε τι είναι χρήσιμη μια “κινητή βιβλιοθήκη” άραγε;

Για κάποιους ανθρώπους όμως – ελάχιστους μεταξύ ελαχίστων- η πνευματικότητα και η εσωτερική αναζήτηση, δεν είναι θεωρητική κατάρτιση, δηλαδή συσσώρευση παθητικών δεδομένων, αλλά πρακτική ενεργειακή εφαρμογή, δηλαδή εφαρμογή αυτών των δεδομένων.

Στην καθημερινή πρακτική εξωτερική και εσωτερική, εξάσκηση-προπόνηση, προκειμένου να αλλάξουν τον εαυτό τους, η θεωρία παίζει πολύ μικρό ρόλο. Δηλαδή φροντίζουν να μην γίνουν “ντενεκέδες δεδομένων”, για να μην είναι ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τον έφορο ή τον τραπεζίτη τους ή τις τσιρίδες ενός μικρού παιδιού ή τις ιδιοτροπίες του διαχειριστή της πολυκατοικίας τους, ή τον τύπο που τους προσπερνά ανάποδα στον δρόμο, ή οποιονδήποτε μικρό ή μεγάλο καθημερινό τύραννο.
Η δεύτερη αυτή κατηγορία “πνευματικών αναζητητών” δεν απασχολείται τόσο με όλα αυτά τα βαθυστόχαστα ερωτήματα, ούτε δίνει το μεγαλύτερο βάρος σε διδασκαλίες εσωτερισμού  και σε πολλά λόγια φιλολογικών εννοιών –πολλά σκόπιμα αφηρημένα και δυσνόητα, για να φαίνονται βαθυστόχαστα, καταλήγοντας να είναι ανόητα- αλλά σαν τους αθλητές, προβληματίζονται κυρίως για το ποιο πρόγραμμα προπόνησης χρειάζεται να ακολουθήσουν, για να έχουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν, σχετικά πάντα με τον ΣΚΟΠΟ τους.
Αυτό που τους ενδιαφέρει δεν είναι τόσο η εκμάθηση φιλοσοφικών ή εσωτερικών, φανερών ή κρυφών συστημάτων, ή το πόσα είναι τα ανώτερα επίπεδα, ποιά όντα κατοικούν σε καθένα απ αυτά και να γνωρίζουν την περιγραφή τους με κάθε λεπτομέρεια, αλλά για παράδειγμα ενδιαφέρονται να μάθουν και να ΚΑΝΟΥΝ, να αποκτήσουν π.χ. την ικανότητα να ελέγχουν τον θυμό τους, να έχουν καλή επικοινωνία, αποτελεσματικές πωλήσεις, αρμονικό εσωτερικό κόσμο, έλεγχο των σκέψεων – συναισθημάτων, μεγάλη διαθέσιμη ποσότητα Ενέργειας και άλλα παρόμοια.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Επιχειρηματίας και μητέρα. Ας ρωτήσει λοιπόν τον εαυτό της τι είναι αυτό που τις είναι απαραίτητο και τι είναι αυτό που τις χρειάζεται; ΤΩΡΑ, σήμερα, στον ΠΑΡΟΝΤΑ ΧΡΟΝΟ. Να διαβάζει ή να ακούει, μελετάει κλπ  για τα ανώτερα αστρικά ταξίδια, την νιρβάνα, το άνοιγμα των τσάκρας, την βιοδυναμική του χάους, την διάταξη την τυχαιότητας ή τι της είναι απαραίτητο ΤΩΡΑ, το πως να αποκτήσει την ικανότητα να ελέγχει τα νεύρα της, ώστε να μπορεί  να συμβιώνει με μικρά παιδιά και δύστροπους πελάτες λειτουργώντας αποτελεσματικά ως γονιός και επιχειρηματίας; Επίσης τρόπους επικοινωνίας, δικτύωσης και πωλήσεων ώστε να είναι αποτελεσματική επιχειρηματίας;

Επειδή έχω περάσει κι από τις δύο αυτές καταστάσεις, σας πληροφορώ ότι η θεωρητική κατάρτιση του αστρικού ή του μικρού χάους, ή η ανάγνωση των φανταστικών έργων του Howard Phillips Lovecraft ή του εξωτικά μυστηριώδους Edgar Allan Poe  όσο ενδιαφέρουσα, μαγευτική ή εξωτική κι αν ήταν, με άφηνε απολύτως «γυμνή» και ανήμπορη απέναντι στις κρίσεις πείσματος ενός μικρού παιδιού ή απαιτητικού πελάτη ή στο γιατί οι στατιστικές κατρακυλούν και στα πείσματα της κόρης μου.
Το νευρικό μου σύστημα χόρευε στους ρυθμούς ενός ξέφρενου ροκ, όπως και ενός ανθρώπου που δεν είχε ποτέ του ακούσει για τον Howard Phillips Lovecraft, ή για την πνευματική σημασία των αριθμών ή για την γάτα του Σρέντιγκερ, ή για την αρχή της μετάπτωσης  κλπ. κλπ. Μάλιστα, έχω παρατηρήσει το φαινόμενο, (είναι αρκετά οφθαλμοφανές μπορείς εύκολα να το δεις) πως αρκετά συχνά, άνθρωποι άσχετοι, ή και εχθρικοί απέναντι σε όλα αυτά τα φιλοσοφικά – πνευματικά ζητήματα, σε κρίσιμες στιγμές επιδεικνύουν ικανότατο βαθμό αυτοκυριαρχίας, ελέγχου, έμμεσων και άμεσων αποτελεσμάτων, από έναν πολυμαθή «εσωτεριστή», που ξέρει απ έξω όλη την ανθολογία του Edgar Allan Poe.
Η επόμενη, αλλά αμείλικτη συνειδητοποίηση λοιπόν είναι ότι, αντιμετωπίζοντας κανείς επιτυχώς τις τσιρίδες τα πείσματα και τα καπρίτσια ενός μικρού παιδιού  ή σημαντικού αλλά ιδιότροπου πελάτη- συνεργάτη, δίνει εξετάσεις, βρίσκεται μπροστά σε μια δοκιμασία, αντίστοιχη με το να βρίσκεται μπροστά στον “μέγα και τρανό Κθούλου” και έχει παρατηρηθεί πως αυτοί που δεν γνωρίζουν καθόλου, το “μέγα και τρανό χταποδοκαλαμαροειδές”  τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα στην ζωή τους, από αυτούς που λατρεύουν το εν λόγο εξάμβλωμα.
Οι απαντήσεις και τα αποτελέσματα στα “θέματα των εξετάσεων” δεν αντλούνται από τις γνώσεις του μυαλού, αλλά από την Διαθέσιμη ΕΝΕΡΓΕΙΑ του ανθρώπου, την Δύναμη του νευρικού συστήματος και της Θέλησής του. Αν θέλεις να ανεβείς τις σκάλες ενός δεκαώροφου κτιρίου μην περιμένεις να σε βοηθήσουν οι γνώσεις σου για την κβαντική φυσική, ούτε φυσικά οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, πρέπει να έχουν δύναμη οι μύες των ποδιών σου και αυτό θα το αποκτήσεις με την συνεχή ΚΑΘΗΜΕΡΙΚΉ προπόνηση-εκγύμναση. Με ενεργειακή πράξη και όχι με παθητική θεωρία.

Εδώ ερχόμαστε σε ένα κρίσιμο ερώτημα. Τι πρακτικές εφαρμογές να κάνω; Τι ασκήσεις; Ποιες να είναι οι αλλαγές μέσα κι έξω; Η απάντηση είναι απλή και αφοπλιστική. ΚΑΝΩ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΕΠΕΞΕΛΘΩ ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΥ ΖΩΗ. Αυτό είναι το κριτήριο. Είναι μάταιο ανόητο και ενεργοβόρο, να επιδιώκεις να ακολουθείς ότι διαβάζεις στα περιοδικά. Ο «προπονητής» αυτός που πρέπει να σχεδιάσει το πρόγραμμα της εξάσκησής, το είδος των ασκήσεων και την διάρκειά τους, δεν είναι παρά η Παρατήρηση της καθημερινότητας.
Διαπιστώνεις έστω ότι έχεις δύο αδυναμίες. Κάτι θεωρείται αδυναμία όχι επειδή κάποιος είπε ότι είναι αδυναμία, αλλά επειδή σε ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ στο να επιτύχεις ένα αποτέλεσμα με βάση τον σκοπό σου.
Ας μείνουμε λοιπόν στο ίδιο παράδειγμα της πιο πάνω γυναίκας, επιχειρηματίας και μητέρα, έχει δύο ιδιότητες – αδυναμίες που την εμποδίζουν στην καθημερινότητα της. Είναι φιλάργυρη και ζηλότυπη. Τι να κάνει; Να παλέψει ενάντια και στα δύο ελαττώματα, ή να ξεκινήσει από ένα και ποιο να είναι αυτό και μέχρι ποιο σημείο να αλλάξει πριν περάσει σε κάποια άλλη εφαρμογή; Τις απαντήσεις ας τις αντλήσει από την καθημερινότητά της, ενεργοποιώντας τον παρατηρητή της.
Ποιο από τα δύο ελαττώματα διαταράσσει την ζωή της περισσότερο; Από αυτό να αρχίσει. Αν η φιλαργυρία της προκαλεί μόνο μικρές αντιπαραθέσεις με τον σύζυγό και καθόλου ενόχληση στην εργασία της, αλλά η ζηλοτυπία την οδηγεί σε σκληρές και εξουθενωτικές διαμάχες και στα δύο πεδία της καθημερινότητας της, τότε αυτό το δεύτερο είναι το ελάττωμα που πρέπει να ασχοληθεί πιο άμεσα. Είναι η μεγαλύτερη ενόχληση.
Όταν κατορθώσει να το αντιμετωπίσει και να το ελέγξει, τότε θα έρθει στην επιφάνεια η φιλαργυρία. Είναι η επόμενη ενόχληση και αυτό σημαίνει ότι τώρα είναι σειρά να ασχοληθεί πιο άμεσα με αυτήν. Όταν τις ελέγξει και τις δύο ίσως χρειαστεί να ασχοληθεί με κάποιες τεχνικές επικοινωνίας για να μπορεί να ακούει καλύτερα και να μην την επηρεάζουν τα συναισθήματα της.
Καθώς η ζωή προχωράει φέρνει στην επιφάνεια διάφορα προβλήματα, αποκαλύπτοντας έτσι ορισμένες αδυναμίες. Που επαναλαμβάνω, αδυναμίες νοούνται μονάχα από την οπτική του ό,τι εμποδίζουν στον παρόντα χρόνο την επίτευξη επιθυμητών αποτελεσμάτων. Πιθανώς να μην είναι αδυναμίες σε κάποιο άλλο πλαίσιο δράσης.
Εδώ ας τονιστεί, πως χρειάζεται να γνωρίζει η γυναίκα, με απόλυτη ακρίβεια ό,τι όντως το πρόβλημα που θέλει να αντιμετωπίσει ονομάζεται φιλαργυρία και  δεν είναι απλά αποταμιευτική διάθεση ή κάτι παρόμοιο, που ο σύζυγος το μετονομάζει σε κάτι άλλο απ’ αυτό που στ αλήθεια είναι, προβάλλοντας επάνω της τις δίκες του αδυναμίες. Η Παρατήρηση του Ολοφάνερου δείχνει, τι ακριβώς συμβαίνει.
Το πρόγραμμα των πρακτικών εφαρμογών εξάσκησης, καθορίζεται με αυτόν τον τρόπο. Η Παρατήρηση του Ολοφάνερου και ο Παρατηρητής είναι ο «προπονητής», που μας υποδεικνύει τις απαιτούμενες ασκήσεις. Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να αλλάξουμε στον εαυτό, όμως η σειρά που χρειάζεται να ακολουθήσουμε και το χρονοδιάγραμμα, μας το καθορίζει η καθημερινότητά. Κατά την διάρκεια της ζωής με τις αλληλεπιδράσεις μας, έρχονται στην επιφάνεια όλα όσα χρειάζεται να αλλάξουμε. Το πρόγραμμα των εφαρμογών της ζωής,  εκτυλίσσεται με την σωστή σειρά. Κάθε τι στην ώρα του, γιατί ο σωστός χρονισμός είναι σημαντικότατος παράγοντας δράσης.
Η καθημερινότητά δεν είναι κάτι ανάξιο προσοχής. Φαίνεται να ακολουθεί ένα πρόγραμμα και να μας θέτει αντιμέτωπους με δοκιμασίες. Οι δοκιμασίες αυτές, είτε δυσκολίες, είτε ευχάριστα καθήκοντα, είτε διάφορα περιστατικά που απαιτούν μια Αντιμετώπιση από εμάς, έχουν μια εγγενή συνοχή και μια βαθύτερη σχέση με τον ΕΑΥΤΟ. Είναι η ζωή μας εξ΄ άλλου και είναι φυσικό να σχετίζεται με μας τους ίδιους, όχι μόνο εξωτερικά, αλλά και με τα βαθύτερα στρώματα του ΕΙΝΑΙ.
Βγαίνεις στην ζούγκλα του πολιτισμού και βρίσκεις μια εργασία, φυσικά σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Είναι ώρα να τιθασεύσεις τις απαιτήσεις, τις φιλοδοξίες σου, την κυριαρχία του ΕΓΩ σου και να αυξήσεις την μαχητικότητά και την αποτελεσματικότητα σου, όπως επίσης και την επικοινωνία σου. Μετά, ταυτόχρονα με την εργασία και τον ανταγωνισμό της, παντρεύεσαι. Είναι η στιγμή που πρέπει να μάθεις να κάνεις και άλλες υποχωρήσεις προκειμένου να συμβιώσεις με έναν άνθρωπο με διαφορετική πραγματικότητα από την δική σου. Επίσης όμως είναι η ώρα να μάθεις να βάζεις και όρια, για να μην αλλοτριωθείς τελείως. Μετά έρχονται τα παιδιά. Η άσκηση αυτής της περιόδου είναι να ελέγχεις τον θυμό σου και να περιορίζεις την συνεχή σου επιθυμία για καλοπέραση. Τα παιδιά αρχίζουν να μεγαλώνουν. Ώρα για να μάθεις να λες και περισσότερα όχι …και ούτω καθεξής.
Όλες αυτές οι ικανότητες ενδεχομένως να σου λείπουν, η ροή της ζωής σου όμως,με την ταυτόχρονη Παρατήρηση του Ολοφάνερου, σου υποδεικνύει ποιες ικανότητες χρειάζεσαι και επιβάλλεται να αποκτήσεις και με ποια χρονική σειρά. Αυτό το επιτυγχάνεις, συνδυάζοντας την επίλυση των καθημερινών προβλημάτων με την ταυτόχρονη απόκτηση των αρετών που απαιτούνται για αυτή την επίλυση. Ένα πρόβλημα απαγορεύεται να το ξεφορτώνεσαι, γιατί έτσι χάνεις μια ευκαιρία και φυσικά δεν λύνεις το πρόβλημα. Επιβάλλεται να το χρησιμοποιείς σαν προπονητή, για να πληροφορηθείς τι σου λείπει και τι πρέπει να κάνεις για να το αποκτήσεις.
Κάποτε διαπιστώνεις την ύπαρξη μέσα σου, ενός ελαττώματος, όταν παρατηρείς πως αυτό το ελάττωμα δεν σου παράγει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δεν καταφέρνεις να σε πάρουν στα σοβαρά τα πιτσιρίκια στο σπίτι και να πάνε για ύπνο στην  ώρα τους, χωρίς να χρειαστεί να δώσεις επική μάχη, με όχι πάντα εσένα νικητή και μεγάλο ηττημένο το νευρικό σου σύστημα, ούτε και η καθαρίστρια στο γραφείο που μετά από το καθάρισμα τα τζάμια είναι γεμάτα δαχτυλιές, γιατί δεν αντιλαμβάνεται πως το καθαρίζω τα τζάμια σημαίνει τζάμια χωρίς δαχτυλιές και άλλο πράγμα “τα καθάρισα” και άλλο πράγμα το “είναι καθαρά”. Εδώ βλέπεις πως υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας, δεν σε ακούνε. Για να μπορέσεις να το αντιμετωπίσεις  ( πρόβλημα επικοινωνίας ) η ίδια η ζωή σου δίνει ένα κίνητρο. Δηλαδή το ελάττωμα αυτό πρέπει να είναι ενοχλητικό, να διαταράσσει την καθημερινότητά σου, να σε κάνει δυστυχισμένη.
Την στιγμή που πρέπει να ασχοληθείς με μια αδυναμία, κάνοντας τις ανάλογες αλλαγές στην ζωή, την αντιλαμβάνεσαι από τον βαθμό της ενόχλησης που αυτή η αδυναμία σου προξενεί και όταν επίσης κάποια περίσταση της ζωής σου απαιτεί πιεστικά την εξάλειψη αυτού του ελαττώματος. Μόνο τότε έχεις ισχυρό κίνητρο για δράση. Αγοράζεις π.χ. καινούργιο αυτοκίνητο μόνο όταν το παλιό, που τόσο το χρειάζεσαι, χαλάει συνέχεια ώστε αποβαίνει πλέον σοβαρό οικονομικό πρόβλημα. Διαφορετικά γιατί να ασχοληθείς με αυτό το θέμα και να μπεις στην πολυέξοδη διαδικασία αγοράς καινούργιου αυτοκινήτου;
Όταν έχεις μια συνήθεια ή ιδιότητα, που δεν ενοχλεί την καθημερινότητα σου, άφησε την ήσυχη και ασχολήσου με ό,τι ενοχλεί την ομαλή πορεία σου. Όταν διασταυρωθείς με ένα πρόβλημα, όχι κατ’ ανάγκη δυσάρεστο, μπορεί κάλλιστα να είναι ένα ευχάριστο καθήκον που απαιτεί όμως από εσένα κάποιες δεξιότητες, τότε έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να φέρεις στην ζωή συγκεκριμένες αλλαγές. Αν τις επιχειρήσεις από μόνη σου ή όποτε εσύ νομίζεις σωστό, ή όταν κάποιος άλλος το υποδείξει, δεν έχεις τα πρέποντα αποτελέσματα, γιατί απλούστατα σου λείπουν τα κίνητρα και η ωριμότητα για την κατάλληλη δράση.
Έχω συντάξει στην ζωή μου κάμποσους καταλόγους με τις υποτιθέμενες αδυναμίες και αρκετά προγράμματα για την εξάλειψή τους. Τι να αποβάλλω, ποια προσόντα μου πρέπει να χρησιμοποιήσω και ούτω καθ’ εξής. Τίποτα από αυτά δεν λειτούργησε στην πράξη, όσο σκληρά και σχολαστικά κι αν ασχολήθηκα με το θέμα.
Μπόρεσα να πετύχω μόνο εκείνες τις αλλαγές που η καθημερινότητα, συχνά με πιεστικό τρόπο, απαίτησε από εμένα. Τα δικής μου επινόησης προγράμματα κατέρρευσαν και τελικά ακολουθώ το πρόγραμμα εσωτερικής εργασίας που μου δίνει η ίδια η προσωπική μου ζωή Παρατηρώντας την. Κάνε το και δες ότι είναι πιο αποτελεσματικό. Συνδυάζει την εσωτερική σου κατάσταση με την εμφάνιση κατάλληλων εξωτερικών συνθηκών. Είναι αυτό που λέμε συχνά ότι ωρίμασαν οι συνθήκες ή αλλιώς ότι είναι ο σωστός χρονισμός.
Θα διαπιστώσεις επίσης ότι αυτή η νομοτέλεια διαπνέεται από μια βαθύτερη και ανώτερη Δυναμική. Από που προέρχεται; Ποιος νοιάζεται να γνωρίζει… Δεν χρειάζεται να απαντηθούν όλα μας τα ερωτήματα σε αυτή την ζωή. Ας μείνουμε και με μερικές απορίες, για να μην αποστερήσουμε το Κοσμικό από το μυστήριό του. Οι Τολτέκοι μύστες έλεγαν πως …

Ο κόσμος είναι ένα μυστήριο και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε
είναι να κολυμπάμε μέσα σε αυτό αρμονικά
αντί να επιδιώκουμε να το εξηγήσουμε, που έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε.
Μπορούμε όμως να το ζήσουμε με συγχρονισμένη ροή.

Ας το κάνουμε !

Σημαντικές Ερωτήσεις – Σημαντικές Απαντήσεις: Ένα από τα πιο σίγουρα πράγματα που μπορείς να γνωρίζεις και δεν χρειάζεται να κάνεις καμία ερώτηση, είναι πως ότι γνωρίζεις σήμερα μπορεί να αποδειχθεί ξεπερασμένο την επόμενη στιγμή. Ποτέ δεν μπορείς να καταλήξεις σε ένα σίγουρο και ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με αυτά που ήδη γνωρίζεις. Άρα το μόνο “σίγουρο” και “ασφαλές” λιμάνι είναι το λιμάνι των ερωτήσεων.
Ελέγξτε τις Σκέψεις, Ελέγξτε τον Θυμό Το αντίδοτο για την εχθρότητα και τον θυμό, είναι να αναπτύξουμε μια καρδιά που ΑΓΑΠΑ, γιατί μονάχα στην ΑΓΑΠΗ παύει να υφίσταται η εχθρότητα και ο θυμός. Μια καρδιά που γελά, είναι αδύνατον να θυμώσει.
Ο Σκοπός σου Είσαι Εσύ, Η Ελευθερία σου και η Θέληση σου τον κάνει Αληθινό: Τίποτε Δεν Είναι Εξωτερικό. Στη Ζωή όπως και στις Μπίζνες υπάρχει μόνο ένας τρόπος να μην είσαι νικητής. Να ξεχάσεις τον ΣΚΟΠΟ σου, να μην είσαι Θέληση ή να μην έχεις Σκοπό.
Οι άνθρωποι ουρλιάζουν όταν θυμώνουν. Γιατί άραγε;  Μια μέρα, ένας σοφός έκανε μια σημαντική ερώτηση στους μαθητές του: -»Γιατί οι άνθρωποι ουρλιάζουν όταν εξοργίζονται;» -»Γιατί χάνουν την ηρεμία τους», απάντησε ο ένας. -»Μα γιατί πρέπει να ξεφωνίζουν παρότι ο άλλος βρίσκεται δίπλα τους;» …
Βρες τους Πνευματικούς σου Συμμάχους  «Όταν όλοι που βρίσκονται γύρω σου σε αφήνουν μόνο σου, τότε αυτό λέγεται μοναξιά. Όταν εσύ τους αφήνεις όλους μακριά σου τότε αυτό λέγεται μοναχικότητα.»Υπάρχει μία μεγάλη διαφορά σε αυτές τις δύο παραπάνω καταστάσεις εφόσον πολύ απλά η πρώτη είναι ένα αποτέλεσμα και η δεύτερη είναι αιτία.
Όχι Αντίδραση αλλά Ορθή Δράση  Στην αντίδραση, το κίνητρο που ενώνει τα άτομα (εγώ=εμείς) είναι ο κοινός ο φόβος, η ανασφάλεια, η αδυναμία και συνήθως η δειλία για προσωπική ΑΦΑΝΗ, Δράση. Η απλή, ανούσια, επικίνδυνη και ανόητη, διαμαρτυρία που οδηγεί σε βιαιότητες και καταστροφές, εξυπηρετεί συγκεκριμένα κέντρα λήψης αποφάσεων, εκτονώνει και ανακουφίζει την μάζα (πρόβατα), δεν παρέχει όμως από μόνη της καμία λύση.
 http://www.terrapapers.com/

Βρήκαν το κλειδί για την αντιγήρανση

Τα φάρμακα μπορεί μια μέρα να αναστρέφουν τη φθορά που προκαλεί στο μυικό σύστημα η γήρανση. Οι επιστήμονες εντόπισαν μια διαδικασία-κλειδί, υπεύθυνη για τη φθορά του μυικού ιστού στη μεγάλη ηλικία. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν χημική ουσία προκειμένου να μπλοκάρουν τη λειτουργία της διαδικασίας αυτής, και τα κατάφεραν, στο εργαστήριο τουλάχιστον.

Φιλοδοξούν τώρα ότι τα συμπεράσματά τους μπορεί να ανοίξουν τον δρόμο σε αντιγηραντικά σκευάσματα που θα ενισχύουν το μυικό σύστημα, οπότε θα κρατούν τους ανθρώπους σε φόρμα μέχρι το τέλος της ζωής τους. Η ομάδα Βρετανών και Αμερικανών ερευνητών μελέτησε τον τρόπο με τον οποίο τα βλαστοκύτταρα που βρίσκονται στους μύες επιδιορθώνουν τις βλάβες στον ιστό, πολλαπλασιαζόμενα και αναπτύσσοντας πολυάριθμες νέες μυικές ίνες.

Οσο μεγαλώνουμε σε ηλικία, το μυικό σύστημα χάνει την ικανότητά του να αναγεννάται, με αποτέλεσμα τα άκρα να αδυνατίζουν και να ατροφούν. Μελετώντας ηλικιωμένα ποντίκια, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο αριθμός των εν υπνώσει βλαστοκυττάρων στους μύες μειώνονται με την ηλικία. Επίσης, παρατήρησαν την επίδραση των πολύ υψηλών επιπέδων του αυξητικού παράγοντα ινοβλάστη 2 FGF2, μιας πρωτεΐνης που διεγείρει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.

Στον γερασμένο μυ, η πρωτεΐνη «ξυπνούσε» συνεχώς τα βλαστοκύτταρα χωρίς λόγο. Με τον καιρό όμως η παροχή βλαστοκυττάρων μειώθηκε, οπότε δεν υπήρχαν αρκετά εκεί που χρειάζονταν. Το αποτέλεσμα ήταν η υποβάθμιση της δυνατότητας του μυ να αναγεννάται. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το φάρμακο που εμποδίζει την παραγωγή του παράγοντα FGF2 καταφέρνει να προλάβει και τη μείωση των μυϊκών βλαστοκυττάρων.

Συγκεκριμένα, το χορήγησαν σε ηλικιωμένα ποντίκια και παρατήρησαν εντυπωσιακή βελτίωση της ικανότητας του γερασμένου μυικού τους ιστού να αυτοεπιδιορθώνεται.

«Η πρόληψη ή η αναστροφή της μυικής απώλειας στους ηλικιωμένους είναι ακόμα μακριά, αλλά αυτή η έρευνα αποκάλυψε για πρώτη φορά μια διαδικασία που μπορεί να είναι υπεύθυνη για την απώλεια μυικής μάζας που σχετίζεται με τη γήρανση και αυτό είναι πολύ συναρπαστικό. Τα ευρήματα αφήνουν ανοικτή την πιθανότητα ότι μια μέρα θα μπορούμε να αναπτύξουμε θεραπεία που θα κάνουν τους γηρασμένους μύες και πάλι νέους» δήλωσε χαρακτηριστικά ο ερευνητής δρ Αλμπερτ Μπάσον του King's College του Λονδίνου.
http://www.madata.gr/
http://pros-anazhthsh-thaym.pblogs.gr/

Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΚΑΙ Η ΤΥΦΛΟΤΗΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

Κατά την διάρκεια της μελέτης μας είδαμε κάποιες αναφορές στα Ομηρικά Επη, όπου και έγινε αντιληπτό ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δεν είναι δύο απλά ποιήματα τα οποία απαριθμούν κάποια έπη, αλλά περιέχουν σημαντικότατες κοσμολογικές και θεολογικές έννοιες, τις οποίες ο Θεολόγος Ομηρος πολύ έντεχνα έκρυψε κάτω από το πέπλο αφ'ενός μεν του Τρωικού Πολέμου ( Ιλιάδα) και αφ'ετέρου τωνπεριπλανήσεων και των ταλαιπωριών που υπέστη ένας από τους βασικότερους ήρωες του Τρωικού Πολέμου για να επιστρέψει στην πατρίδα του ( Οδύσσεια) .

Ετσι λοιπόν αναλύσαμε και αποκαλύψαμε την κρυμμένη σημασία κάποιων σημείων που περιγράφονται στα Ομηρικά Επη.

Στην πορεία της μελέτης μας θα συναντήσουμε και θα θίξουμε και διάφορα άλλα σημεία, με τα οποία αφ'ενός μεν θα αποκαλυφθεί η θεολογική διάνοια που κρύβεται πίσω από το όνομα Ομηρος και αφ'ετέρου η συνέχεια της θεολογικής και κοσμολογικής Ελληνικής παράδοσης.

Προς το παρόν ας δούμε ποιός ακριβώς είναι ο σκοπός κάθε ενός από τα Ομηρικά Επη, ώστε να διευρύνουμε την συνειδητότητα μας για να τα προσεγγίζουμε κάτω από την σωστή οπτική.

Μας λέει λοιπόν ο Πρόκλος στα Σχόλια στην Πολιτεία του Πλάτωνα (1.175 ) :

"Νομίζω δηλαδή πως οι μύθοι θέλουν να συμβολίσουν με την Ελένη όλη την ωραιότητα του κόσμου της γένεσης που έλαβε υπόσταση με την δημιουργία, ωραιότητα για την οποία ξεσπά μέσα σε όλο τον χρόνο ο πόλεμος των ψυχών, μέχρι την στιγμή που οι πιο νοερές ψυχές (= Ελλήνες ), επικρατώντας των άλογων μορφών της ζωής ( = Τρώες ), οδηγηθούν από τον κόσμο τούτο στον εκεί τόπο (= νοητό),απ΄όπου ξεκίνησαν καταρχάς".

Ο δε Ερμείας στα Σχόλια του στον Φαίδρο ( 214.18 ) μας αναφέρει :

"Οι θεωρητικότερον δε εξηγησάμενοι την Ιλιάδα και την Οδύσσειαν και την άνοδον...διο, φασίν, εν τη Ιλιάδι, επειδή η ψυχή πολεμείται εκ της ύλης, μάχας και πολέμους και τα τοιάυτα εποίησεν, εν δε τη Οδυσσεία..παραπλέοντα τας Σειρήνας και εκφεύγοντα την Κίρκην, τους Κύκλωπας, την Καλυψώ και πάντα τα εμποδίζοντα προς αναγωγήν ψυχής και μετά ταύτα απελθόντα εις την πατρίδα, τουτέστιν εις το νοητόν."


Σταχυολογώντας δε μερικά σημεία που αναλύει ο Πρόκλος, παίρνουμε μια ιδέα για το τι ακριβώς σημαίνουν οι διάφορες περιγραφές των Ομηρικών επών :

"Ο Οδυσσέας μετά τον γυρισμό στην πατρίδα του, του ζητείται να πολεμήσει κάποιους βαρβάρους, αλλά αυτός αρνείται, δηλαδή η ψυχή αναμιμνησκόμενη τι πέρασε διστάζει να ξανακατεβεί μήπως και υποπέσει σε λάθη".
Πρόκλος - Σχόλια στον Παρμενίδη 1030.1

"Ο Νους ( = δηλαδή το νοητό ) είναι το μυστικό λιμάνι της ψυχής, στο οποίο η ποίηση οδηγεί τον Οδυσσέα μετα την πολλή περιπλάνηση της ζωής".
(η ψυχή-Οδυσσέας γυρνά στο νοητό από όπου προήλθε)
Πρόκλος - Σχόλια στον Παρμενίδη 1035.34

"Για αυτό ( ο άνθρωπος ) πρέπει να απογυμνωθεί από το σαρκίο το οποίο είναι περιβεβλημένος, όπως ο Οδυσσέας από τα κουρελιασμένα ρούχα του και να μην ενδύεται πλέον"
( ο σκοπός της ψυχής είναι να απαλλαγεί από τουςχιτώνες που έχει ενδυθεί για να μπορέσει να ενωθεί ξανά με την πηγήτης που είναι το νοητό )
Πρόκλος - Σχόλια στον Κρατύλο 155

( Στην πορεία της μελέτης μας θα αναλύσουμε και άλλα ενδιαφέροντα σημεία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας )
Με άλλα λόγια η Ιλιάδα αλληγορεί την δημιουργία του κόσμου και την κάθοδο των ψυχών στον αισθητό κόσμο, ενώ η Οδύσσεια αλληγορεί την προσπάθεια και την πορεία που καλείται η κάθε ψυχή να ακολουθήσει ώστε να επιστρέψει στον Πατέρα της στο νοητό!!!

Για αυτό λοιπόν και δεν θα εκπλαγούμε από την αποκάλυψη που μας κάνει ο Πρόκλοςότι η τυφλότης του Ομήρου είναι συμβολική μιας και ο Ομηρος μας αποκαλύπτειύψιστες θεολογικές και κοσμολογικές έννοιες, για την απόκτηση των οποίων δεν χρειάζονται οι αισθήσεις μας, αλλά μόνο η νόηση μας.

"Ο Ομηρος, αντίθετα, ακολουθώντας μιαν άλλη και τελειότερη, κατά την γνώμη μου,κατάσταση της ψυχής, απομακρυνόμενος από το κατ' αίσθηση ωραίο και τοποθετώντας τη νόηση του πάνω από κάθε ορατή και φαινομενική αρμονία, υψώνοντας μάλιστα τον νού της ψυχής του προς την αόρατη και πραγματική υπαρκτή αρμονία και οδηγημένος στην αληθινή ωραιότητα, έχασε το φως του, όπως λένε εκείνοι που συνηθίζουν κάτι τέτοια μυθολογήματα.... είναι πάντως ολοφάνερο ότι οι μυθοπλάστες δικαιολογημένα λένε ότι τυφλώθηκε εκείνος που αγαπά την θέαση τέτοιων πραγμάτων στον κόσμο, αυτός που από τα φανερά πράγματα και τις απεικονίσεις ανυψώθηκε προς την απόκρυφη για τις αισθήσεις μας θέαση. Αφού λοιπόν κάποιοι έκρυβαν μέσω των συμβόλων κάθε φορά τηνπερί των όντων αλήθεια, έπρεπε και η παράδοση σχετικά με αυτούς να μεταδοθεί στους μεταγενεστέρους με τρόπο κυρίως συμβολικό". 
Πρόκλος - Σχόλια στην Πολιτεία 1.174

( Αλλωστε και η λέξη μυστήρια προέρχεται από το ρήμα μύω που σημαίνει κλείνω τα μάτια. Κλείνω τα μάτια γιατί δεν μου χρειάζονται ανοιχτά, μιας και σε ότι μυηθώ, θα μυηθώ με την νόηση μου και θα αποφύγω τις αισθήσεις που θα μου δώσουν απατηλή εικόνα και γνώση)

{ Προσωπική γνώμη του γράφοντος είναι ότι πολύ πιθανόν λοιπόν το όνομαΟμηρος να ετυμολογείται από το Ο+μη+ορών = αυτός που δεν βλέπει }

Αποκαλυπτικός είναι και ο Πορφύριος στον επίλογο του έργου του "Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών Αντρου" :

"Δεν πρέπει, λοιπόν, να θεωρηθούν οι ερμηνείες που παρετέθησαν παραπάνω ότι είναι απατηλές και γεννήματα φαντασιόπληκτων. Αλλ' αφού αναλογιστούμε την μεγάλη αξία της παλαιάς σοφίας και πόσον μεγάλη υπήρξε η φρόνηση του Ομήρου και η ακρίβεια του, να μην τα θεωρήσουμε άχρηστα, αλλά να αναγνωρίσουμε ότι κάτω από τον μύθο αλληγορούνται από τον Ομηρο οι θειότερες εικόνες.

Διότι δεν ήταν δυνατόν παρά να πλάσσει μια επιτυχή ολοκληρωμένη εικόνα, προσαρμόζοντας ορισμένα αληθινά στοιχεία". 

 http://ellinonpaligenesia.blogspot.gr/

 

Η παραβατικότητα ως κοινωνικό φαινόμενο.

 

Με αφορμή την οικονομική κρίση, οι συζητήσεις πάνω στο θέμα της παραβατικότητας πληθαίνουν. Στον τόπο μας, σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες  που βιώνουμε, το θέμα απασχολεί την κοινή γνώμη, ίσως όσο κανένα άλλο, γιατί προβάλλεται ως κεντρικός παράγοντας της οικονομικής
και κοινωνικής κρίσης στην οποία έχει βυθιστεί ολόκληρη η ελληνική κοινωνία. Της Χάρις Κατάκη *

Στο άρθρο αυτό επεδίωξα να μιλήσω για το φαινόμενο της παραβατικότητας, διευρύνοντας το πεδίο παρατήρησης ώστε να εντοπιστούν χρήσιμες συνδέσεις ανάμεσα σε αλληλοεξαρτώμενες παραμέτρους και επίπεδα που οδηγούν στα ορατά φαινόμενα.

Στόχος μου ήταν να προσεγγίσω το θέμα καλειδοσκοπικά.  Να εντοπίσω δηλαδή, όχι μόνο συνδέσεις αλλά και ισομορφισμούς ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα στα οποία εκδηλώνεται η παραβατική συμπεριφορά, δηλαδή στα πλαίσια των σύγχρονων κοινωνιών, των οικογενειακών σχέσεων και της ελληνικής κοινωνίας.
Η έξαρση της παραβατικότητας σε όλες τις εκφάνσεις της, είναι στις μέρες μας ένα καίριο και επείγον πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανάμεσα στους πολύπλοκους και αλληλένδετους παράγοντες που συνδέονται με τα ακραία φαινόμενα της βίας και της τρομοκρατίας που παρακολουθούμε στους δέκτες μας, κύρια θέση κατέχουν οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί της κοινωνικής αλλαγής που χαρακτηρίζουν την εποχή μας και που τελικά φαίνεται να αποτελούν το ψυχοκοινωνικό υπόστρωμα του φαινομένου.
          Με άλλα λόγια, η αναζήτηση των γενεσιουργών αιτιών για την εκρηκτική αύξηση της παραβατικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες δεν μπορεί παρά να την συνδέσει με την ταχύρρυθμη κοινωνική αλλαγή.

Μέσα στη δύνη των συνεχών αλλαγών σε όλα τα επίπεδα, άτομα και κοινωνικές ομάδες εκδηλώνουν διαταραχές γιατί η ικανότητά τους να μετατρέπουν τα ερεθίσματα σε χρήσιμη πληροφορία δοκιμάζεται σε οριακά σημεία. Μέσα στις γρήγορες και άναρχες ανακατατάξεις, βασικά δομικά στοιχεία του πλαισίου αναφοράς ατόμων και επιμέρους κοινωνικών ομάδων κλονίζονται.

Όταν η κοινωνική αλλαγή είναι υπερβολικά γρήγορη δεν επιτρέπει βαθμιαίους και ομαλούς επαναπροσδιορισμούς σε βαθιά ριζωμένα πρότυπα σκέψης, συναισθήματος και δράσης τα οποία στήριζαν τα θεμέλια των κοινωνικών ομάδων με υψηλό βαθμό συνοχής.
Η συσσώρευση ερεθισμάτων που κατακλύζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και τα οποία αυξάνονται κατακόρυφα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, δυσχεραίνουν την αφομοίωση τους. Η ελευθερία των επιλογών αυξάνει με τόσο γρήγορους ρυθμούς ώστε η κοινωνική ενσωμάτωση δεν λειτουργεί ομαλά.
Λόγω της πληθώρας των εναλλακτικών προτύπων και αξιών, η ελευθερία των επιλογών αυξάνει με τόσο γρήγορους ρυθμούς ώστε η κοινωνική ενσωμάτωση και η αναπαραγωγή δεν λειτουργεί ομαλά.
           Οι θεσμοί που οριοθετούσαν τα άτομα καθιερώνοντας πρότυπα αποδεκτής συμπεριφοράς και προσδιορίζοντας τις ατομικές επιλογές, δεν μπορούν πλέον να διατηρούν την μορφή τους για πολύ, γιατί αποσυντίθενται και διαλύονται πιο γρήγορα από τον χρόνο που χρειάζεται για να διαμορφωθούν.
Η κρίση θεσμών και αξιών που παρατηρείται στις σύγχρονες κοινωνίες φαίνεται να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις νέες μορφές κοινωνικής συνύπαρξης. Μορφές που λόγω του μικρού προσδόκιμου βίου τους, δεν μπορούν να αποτελέσουν ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς για την ανθρώπινη δράση και τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής, μακροχρόνιας στρατηγικής για τη ζωή.

Η έννοια της κοινότητας, στην οποία στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η συνεκτικότητα και  η εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας ηχεί όλο και πιο κούφια. Οι δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων καθίστανται πιο χαλαροί και η αλληλεγγύη υπονομεύεται. Οι σχέσεις ως δίκτυ ασφαλείας το οποίο άξιζε τις μεγάλες και συνεχείς επενδύσεις σε χρόνο και προσπάθεια και τη θυσία των άμεσων ατομικών συμφερόντων, γίνονται όλο και πιο ασθενικές και προσωρινές.  Αντίθετα επιβραβεύονται οι ανταγωνιστικές στάσεις και υποβαθμίζεται η συνεργασία και η ομαδική εργασία.

Ενώ ως μερικές δεκαετίες πριν τα άτομα ζητούσαν να απελευθερωθούν από τα δεσμά του χρέους, της καταπίεσης και του εγκλωβισμού που γεννούσαν οι ιδιαίτερα στενές και  συνεκτικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια και την  κοινότητα, αυτή η ίδια κατάκτηση,  φαίνεται σταδιακά  να αποστερεί τα άτομα από την ικανοποίηση  βασικών ανθρώπινων αναγκών όπως η συντροφικότητα, η αλληλεξάρτηση και το αίσθημα ασφάλειας που προσφέρει η αίσθηση ότι κανείς ανήκει σε μια ανθρώπινη ομάδα. 

Η έλλειψη συλλογικής δράσης αποσαθρώνει τα κοινωνικά θεμέλια της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Το βάρος της ευθύνης μεταφέρεται στους ώμους των ατόμων που τώρα καλούνται να φέρουν πλήρως την ευθύνη των επιλογών τους για την επίλυση διλλημάτων που γεννιούνται από τις ασταθείς και συνεχώς μεταβαλλόμενες καταστάσεις που βιώνουν.

Η σταδιακή και συνεχής απόσυρση της συλλογικής δράσης στερεί το άτομο από την  θωράκιση  που είχε  απέναντι στην ατομική αποτυχία και κακοτυχία.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η συμμόρφωση στους κανόνες - μια παράμετρος άμεσα συνδεδεμένη με την αύξηση της παραβατικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες-δεν αποτελεί πλέον πλεονέκτημα.

Διακηρύσσεται δημοσίως ότι η μη συμμόρφωση σε κανόνες και όρια που θέτει το σύστημα μέσα στο οποίο είναι ενταγμένο ένα άτομο ή μια επιμέρους κοινωνική ομάδα, είναι μια αρετή που υπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του ατόμου.

Τη θέση που είχε η συμμόρφωση στις επιλογές του συνόλου έχει πάρει η ετοιμότητα να αλλάζει κανείς τακτικές, να εγκαταλείπει οποιαδήποτε δέσμευση και πίστη χωρίς μεταμέλεια και να προσπαθεί να επωφεληθεί.
Αναπόφευκτα, οι συγκρούσεις μεταξύ ατόμων και επιμέρους κοινωνικών ομάδων είναι περισσότερες και η επίλυση τους δεν είναι εύκολη εφόσον υπάρχουν διαφωνίες ως προς την αξιολόγηση του τι είναι καλό και κακό, λογικό ή παράλογο.

Η παραβατική συμπεριφορά των νέων ως σύμπτωμα οικογενειακής δυσλειτουργίας

Η παραβατικότητα των εφήβων, με όποια μορφή και αν εκδηλώνεται, αποτελεί ένα σύμπτωμα το οποίο φέρνει στο φως την δυσλειτουργία ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος και γι’ αυτό αποτελεί ταυτόχρονα και μια ισχυρή πρόκληση.

Παρόλο ότι η παραβατικότητα  εμφανίζεται ως γενικευμένη μορφή συμπεριφοράς, η παραβατική συμπεριφορά των εφήβων λειτουργεί σαν ένας κώδωνας κινδύνου που προειδοποιεί για τους κινδύνους που ελλοχεύουν και αφορούν στο σύνολο της κοινωνίας.

Οι αλλαγές που αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα οι οποίες διατάραξαν τα θεμέλια των σύγχρονων κοινωνιών, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανέπαφη την λειτουργία της οικογένειας που αποτελεί το κύτταρο κάθε κοινωνικής ομάδας. Είναι λοιπόν νομίζω προφανές ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μια εμπεριστατωμένη ματιά πάνω στο θέμα της παραβατικότητας χωρίς να  επισημανθεί και να ερευνηθεί  ο ρόλος  της οικογένειας - είτε αναφερόμαστε στα αίτια του φαινομένου, είτε στις συνέπειες αυτού καθώς και στους τρόπους αντιμετώπισής του.

Σύμφωνα με την συστημική οπτική -η οποία πρεσβεύει ότι η κατανόηση και η αντιμετώπιση των ατομικών συμπτωμάτων οφείλει να αναζητείται στα διαταραγμένα μοτίβα της ενδοοικογενειακής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας και των συλλογικών κατασκευών-η αποκλίνουσα  συμπεριφορά του έφηβου συγκαλύπτει εμπλοκές και δυσλειτουργίες του οικογενειακού συστήματος.

Όπως πολύ καλά ξέρουν οι θεραπευτές οικογένειας, τα ακραία παθολογικά συμπτώματα των παιδιών ενδημούν στα θολά νερά που συσκοτίζουν άδηλους συμβιβασμούς και υπονομεύσεις, άρρητες εσωτερικές προσωπικές και διαπροσωπικές συγκρούσεις.

Με άλλα λόγια, ο νεαρός παραβάτης ως ο επίσημος ασθενής του οικογενειακού συστήματος κρατά το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου.

Εφόσον λοιπόν εξετάσουμε και αναλύσουμε την παραβατική συμπεριφορά των νέων μέσα από ένα  συστημικό τρόπο προσέγγισης, δεν μπορεί παρά να βρούμε τους εαυτούς μας συνένοχους.
Ένα άλλο καίριο χαρακτηριστικό της παραβατικής συμπεριφοράς είναι ότι εφόσον η δυσλειτουργία του οικογενειακού συστήματος δεν μπορεί να οριοθετηθεί και να συγκαλυφθεί μέσα στα πλαίσια της οικογένειας διαχέεται στη κοινωνία.  Οι γονείς και η πολιτεία προσπαθούν να συνετίσουν τους παραβάτες του νόμου - «τα κακά παιδιά»  - με  ως επί το πλείστον κατασταλτικά μέσα.
Αντίθετα όταν «τα καλά παιδιά» εκδηλώσουν συμπτώματα -διαταραχές στην συμπεριφορά τους, σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα (ψυχώσεις, ψυχαναγκαστικές νευρώσεις, μανιοκατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας, οργανικές δυσλειτουργίες κλπ.) - οι γονείς απευθύνονται σε ειδικούς  (γιατρούς, ψυχιάτρους και άλλους επαγγελματίες του χώρου της ψυχικής υγείας, κέντρα και ιδρύματα) όπου τα παιδιά  αντιμετωπίζονται ως ασθενείς.
Ως γνωστόν, σύμφωνα με την επικρατούσα θεώρηση, τα ψυχολογικά συμπτώματα  θεωρούνται  προσωπική υπόθεση η οποία μάλιστα συχνά θεωρείται ότι έχει οργανική αιτιολογία και γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί με ιατροφαρμακευτικές παρεμβάσεις.

Η κλινική εμπειρία επιβεβαιώνει συχνά την υπόθεση ότι τα σοβαρότερα προβλήματα παιδιών παρατηρούνται σε οικογένειες στις οποίες δεν επιτρέπεται να βγουν στην επιφάνεια οι συγκρούσεις και τα απωθημένα.  Η απατηλή εικόνα της αρμονίας και της ευτυχίας δημιουργεί σύγχυση και επικίνδυνες ακαμψίες.

Η ατομοκεντρική οπτική δεν επιτρέπει να συνδεθούν τα συμπτώματα των παιδιών με  τις  αλληλεπιδράσεις και τις δυσλειτουργίες στα πλαίσια των οικογενειακών σχέσεων.  Η απειλητική συνειδητοποίηση ότι ο ιός έχει εισέλθει στο σύστημα και διαβρώνει την υφή του ίδιου μας του κουκουλιού είναι μεγάλη και γι’ αυτό τείνει να απωθείται.  Επιπλέον η μόνωση  του αμυντικού εξοπλισμού της οικογένειας  είναι αναπόφευκτο να ενισχύεται με το κύρος που της προσδίδει η αντιμετώπιση από την καθιερωμένη ιατροκεντρική αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών διαταραχών.
Η οικογένεια  πλαισιωμένη από  δομές που στηρίζουν ατομοκεντρικές αντιλήψεις για την ασθένεια, παρακολουθεί με δεμένα χέρια το θρίλερ στο οποίο πρωταγωνιστεί το παιδί τους και περιμένει το θαύμα. 
Ουσιαστικά είναι σαν να κρατάμε ένα τρομερό μυστικό καλά κρυμμένο ώστε να διατηρούνται οι ισορροπίες που τα συστήματα μέσα στα οποία είναι ενταγμένος ο επίσημος ασθενής δεν είναι έτοιμα να ανατρέψουν.
Αντίθετα, η παραβατική συμπεριφορά των νέων φαίνεται ότι λειτουργεί ως ένας ασυνείδητος μηχανισμός που φέρνει στο προσκήνιο την παραδοχή ότι το πρόβλημα που εκδηλώνεται σε ένα μέρος του συστήματος, είναι μια επιμέρους ένδειξη ότι νοσεί ολόκληρο το σύστημα.

Σύμφωνα με τις παραπάνω διαπιστώσεις, θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα «καλά παιδιά» συμμορφούμενα βοηθούν στην αναπαραγωγή και έτσι συμβάλλουν στην διατήρηση των ισορροπιών του συστήματος, ενώ τα «κακά» μη αποδεχόμενα την ενσωμάτωση ωθούν το σύστημα σε ανατροπές.

Όταν η παραβατικότητα εκδηλώνεται ως ομαδική εξέγερση των νέων τότε η πρόκληση γίνεται απ’ ευθείας στο ευρύτερο κοινωνικό σύστημα.  Είναι πρόσφατη η εμπειρία μας από τις εξεγέρσεις των μαθητών που συνόδευσαν το θάνατο του δεκαπεντάχρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου.  Βιώσαμε την έκρηξη του θυμού των ίδιων μας των παιδιών και την εισπράξαμε μέσα από βίαιες αντιδράσεις που πολλές από αυτές ο νόμος τις χαρακτηρίζει παραβατικές.

Αυτό που έκανε αυτή την εξέγερση ιδιαίτερα σημαντική είναι ότι σε αυτό το ξέσπασμα καλά και κακά παιδιά βρέθηκαν κάτω από την ίδια ομπρέλα αγανάκτησης προκαλώντας έτσι ανοιχτά τα παγιωμένα και άκαμπτα μοτίβα της κοινωνικής συνύπαρξης και πρακτικής.

Η ελληνική κοινωνία: Πολιτισμικές διαστάσεις της παραβατικότητας

Λίγοι θα διαφωνούσαν με την διαπίστωση ότι η παραβατική μας συμπεριφορά είναι πίσω από τα οικονομικά προβλήματα που μαστίζουν τη χώρα και την θέση που πήραμε μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ένωσης.

Είμαστε μια κοινωνία που έφτασε στο χείλος του γκρεμού λόγω της παραβατικότητας που ευδοκιμεί από την αρχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους. Δεν μπορούμε παρά να παραδεχθούμε ότι η οικονομική κρίση έφερε στην επιφάνεια την βαθιά κοινωνική κρίση που ελλόχευε από καιρό.  Γίναμε ο επίσημος ασθενής της Ευρώπης, το παραβατικό παιδί με τη βούλα.

Εξετάζοντας την ελληνική κοινωνία διαχρονικά, διαπιστώνει κανείς ότι οι συμπεριφορές  που σήμερα κατατάσσουμε στα φαινόμενα της παραβατικότητας είναι βαθιά χαραγμένες στην πολιτισμική μας παράδοση.  Πολλές από αυτές τις νοοτροπίες και τις πρακτικές που καλλιεργούν την παραβατικότητα μπορούν να εξηγηθούν με βάση πολιτισμικές διαχρονικές διαστάσεις της κοινωνικής ζωής στον τόπο μας.
Εστιάζοντας το φακό μας στην ελληνική κοινωνία και στις σαρωτικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών μπορούμε να εντοπίσουμε τις αλλαγές των αντιλήψεων μας σε ότι αφορά το ποιοι είμαστε, τι θέση έχουν οι άλλοι στη ζωή μας και να τις συνδέσουμε με τα μοτίβα της γενικευμένης παραβατικής συμπεριφοράς μας η οποία οδήγησε τη χώρα στα μεγάλα αδιέξοδα που όλοι βιώνουμε.
Τα ευρήματα[1] στα οποία θα αναφερθώ στη συνέχεια φαίνεται να εξηγούν γιατί συμπεριφορές και αντιλήψεις που ήταν λειτουργικές για προγενέστερες φάσεις αφού αποτέλεσαν εφόδια για την επιβίωση, κάτω από τις συνθήκες της σύγχρονης ζωής μετατρέπονται σε δυσλειτουργικές και επιζήμιες για την πορεία μας.

Ιδιαίτερη σημασία για τη κατανόηση της γενικευμένης παραβατικής συμπεριφοράς μας, είναι ο ορισμός που έδωσαν οι Έλληνες στην έννοια του κύκλου δικών. 

Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνών αυτών η ένταξη στον κύκλο δικών δεν βασίζεται στον βαθμό συγγένειας αλλά σε διάφορες μορφές συμπεριφοράς που συνδέουν τους ανθρώπους που ανήκουν στον ίδιο κύκλο δικών[2]. 

Με άλλα λόγια, στο κύκλο δικών ανήκουν άνθρωποι που νοιάζονται για μένα και με τους οποίους μπορώ να δημιουργήσω αλληλεξαρτήσεις.

         Το γεγονός ότι βασικό κριτήριο για την ένταξη ή αποπομπή του ατόμου από τον κύκλο δικών είναι το κατά πόσο νοιάζεται τους δικούς του εξηγεί πολλούς τύπους συμπεριφοράς που σε πρώτη ανάγνωση μοιάζουν αντιφατικές.
Πολλές από τις  συμπεριφορές μας εξηγούνται με βάση αυτόν τον κομβικό διαχωρισμό μεταξύ του κύκλου δικών και του χώρου έξω από αυτόν.  Δηλαδή το αν θα συνεργαστούμε ή θα ανταγωνιστούμε εξαρτάται από την σχέση που έχουμε με τα συγκεκριμένα πρόσωπα με τα οποία αλληλεπιδρούμε.  Οι σχέσεις μας με αυτούς που δεν ανήκουν στον κύκλο δικών είναι ανοιχτά ανταγωνιστικές.
Η προκλητική αμφισβήτηση, οι υπονομεύσεις, οι απατηλοί ελιγμοί είναι απροκάλυπτοι.  Η επιβολή των διεκδικήσεων μας απέναντι τους δεν βασίζεται σε κριτήρια που έχουν σχέση με το κοινωνικό όφελος αλλά καθορίζεται από το συμφέρον των δικών μας.

Το ίδιο ισχύει και για την συμπεριφορά μας απέναντι σε πρόσωπα κύρους.  Αν ανήκουν στο κύκλο δικών τα δεχόμαστε, αν όχι τα διαγράφουμε και τα πολεμάμε.

          Η ιδιαιτερότητα των δικών μας αντιλήψεων για τις στενές ανθρώπινες σχέσεις και η αξιολόγηση των επιπτώσεων που έχουν αυτές στην λειτουργία των θεσμών στα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας γίνεται πιο ανάγλυφη όταν τις συγκρίνει κανείς με τις αντίστοιχες αντιλήψεις για την έννοια του κύκλου δικών που έδωσαν άλλες πολιτισμικές ομάδες.
Ενώ για παράδειγμα για μας ο κύκλος δικών απαρτίζεται από συγκεκριμένα πρόσωπα, για τους αμερικανούς ο κύκλος δικών είναι ‘απρόσωπος’ αφού όρισαν τον κύκλο δικών:  ‘ως άνθρωποι σαν εμένα’.

     Συγκρίνοντας από την άλλη μεριά, την δική μας αντίληψη για τον κύκλο δικών με αυτή της γειτονικής μας Ιταλίας, παρατηρούμε μια πολύ σημαντική διαφορά.
Ενώ δηλαδή και στους δυο λαούς στον κύκλο δικών ανήκουν τα μέλη της οικογένειας, οι φίλοι και οι φίλοι των φίλων, σε εκείνους η επένδυση γίνεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα με τα οποία οι αλληλεξαρτήσεις πρέπει να παραμείνουν αναλλοίωτες.

Ως γνωστόν, σύμφωνα με τους κώδικες συμπεριφοράς της Μαφίας, η παράβαση των όρων της αμοιβαιότητας θεωρείται προδοσία και τιμωρείται με σκληρότητα, ενώ όταν εμείς δεν μπορούμε να πετύχουμε αμοιβαιότητα διαγράφουμε  από τον κύκλο δικών αυτόν που μας ‘πρόδωσε’.

          Θυμάμαι την συζήτηση που είχα με έναν Ούγγρο συνάδελφο στα πλαίσια ενός διεθνούς συνεδρίου. Είχα προσπαθήσει να του εξηγήσω πώς  αντιλαμβανόμαστε εμείς τον κύκλο δικών και συνόψισα τον ορισμό λέγοντας ότι: «για μας αν δεν είσαι μαζί μου, είσαι εναντίον μου».
Άμεσα ήρθε η απάντηση: «Για μας ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Αν δεν είσαι εναντίον μου είσαι μαζί μου».  Η μικρή αυτή φράση συμπύκνωσε μια καθοριστική πολιτισμική διαφορά ανάμεσα σε δύο άλλες γειτονικές χώρες με διαφορετικές ιστορικές διαδρομές που διαμόρφωσαν μια τόσο διαφορετική αντίληψη για τις στενές ανθρώπινες σχέσεις.

Εστιάζοντας και πάλι σε μας, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ο ορισμός που δίνουμε εμείς για τον κύκλο δικών έχει μια θετική και μια αρνητική πλευρά.  Το γεγονός ότι σύμφωνα με την δική μας αντίληψη, οι στενές ανθρώπινες σχέσεις χτίζονται πάνω στην αξία της αλληλεξάρτησης, στο νοιάξιμο, το μοίρασμα και την  αμοιβαιότητα, (στοιχεία που καθόριζαν τη δομή της ελληνικής κοινότητας) μας έχει εφοδιάσει με έναν σημαντικό συγκινησιακό εξοπλισμό σε μια εποχή που τα εξωτερικά σταθερά σημεία αναφοράς καταρρέουν και που τα δομικά στοιχεία που συντηρούσαν την οικογένεια αναθεωρούνται εκ βάθρων.

Το γεγονός δηλαδή ότι η δική μας αντίληψη για τις στενές ανθρώπινες σχέσεις μας δίνει τη δυνατότητα να επιλέγουμε τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να δημιουργούμε βιώσιμους και λειτουργικούς συναισθηματικούς δεσμούς και με τους οποίους μπορούμε να επιδιώξουμε κοινούς στόχους αποτελεί μια εξαιρετικά  προωθητική ψυχοκοινωνική διάσταση των ανθρώπινων σχέσεων.

          Στη δημοφιλή σειρά της τηλεόρασης του Καπουτζίδη με τίτλο: «Στο παραπέντε» (την οποία παρακολούθησε μια μεγάλη μερίδα του κοινού), μια ετερόκλιτη ομάδα ανθρώπων δημιουργούσαν μεταξύ τους σχέσεις αλληλεξάρτησης, μοιράσματος και αμοιβαιότητας.  Οι πράξεις τους διέπονταν από την αξία της προσωπικής ευθύνης και της κοινωνικής συνείδησης με κοινό σκοπό την καταπολέμηση της κακοποιών στοιχείων της κοινωνίας.
          Από την άλλη πλευρά, η αντίληψη που έχουμε για τον κύκλο δικών, φαίνεται να αποτελεί βασική παράμετρο για την κατανόηση της γενικευμένης παραβατικής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει την άτομα και ομάδες στην ελληνική κοινωνία. 

Γιατί σύμφωνα με την αντίληψη που έχουμε για τις στενές ανθρώπινες σχέσεις σημαντικό δεν είναι ποιος είσαι και ποιος είναι ο άλλος αλλά τι κάνεις εσύ για εκείνον και εκείνος για σένα.

Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τις στενές ανθρώπινες σχέσεις φαίνεται να είναι ένας χρήσιμος κώδικας για να κατανοήσουμε πώς η κοινωνία μας μετεξελίχθηκε από κοινωνία κοινωνικής συμπαράστασης και αλληλεγγύης σε κοινωνία συντεχνιών και οργανωμένων συμφερόντων.

Η σχεδόν θεσμοποιημένη παραβατικότητα που έχει καθιδρυθεί στη ελληνική κοινωνία μπορεί να κατανοηθεί βαθύτερα με βάση τα ευρήματα που αφορούν την έννοια φιλότιμο, η οποία θεωρείται ως πρωταρχική αξία των Ελλήνων[3].

Μια από τις σημαντικότερες ίσως επισημάνσεις που έγιναν στις έρευνες που αναφέραμε, ήταν ότι φιλότιμος είναι αυτός που με τη συμπεριφορά του προωθεί τις αλληλεξαρτήσεις, τη συλλογικότητα και τα συμφέροντα του κύκλου δικών.

Με την ερμηνεία που έδωσαν οι ερευνητές  στο ορισμό της έννοιας, παύουμε να μοιάζουμε αντιφατικοί γιατί η ίδια συμπεριφορά θεωρείται φιλότιμη όταν αφορά πρόσωπα που ανήκουν στον κύκλο δικών ενώ δεν ισχύει όταν πρόκειται για συναλλαγές με πρόσωπα που δεν ανήκουν σε αυτόν.

Δεν έχουμε ηθικούς φραγμούς αν χρειαστεί να κάνουμε πράξεις ‘παράνομες’ αν αυτό εξυπηρετεί τους δικούς μας ανθρώπους γιατί κριτήριο για το αν είμαστε φιλότιμοι είναι η σχέση με τους δικούς και όχι η πράξη αυτή καθ’ εαυτή.

          Το φιλότιμο, η αλληλεγγύη, η προσωπική ευθύνη και η κοινωνική συνείδηση, αξίες που ήταν για μας συνδεμένες με τις στενές οικογενειακές σχέσεις δεν είναι εύκολο να προσαρμοστούν στα καινούργια δεδομένα ώστε να αποτελέσουν το αξιακό υπόβαθρο της ευρύτερης ελληνικής κοινωνίας.
Με βάση αυτή την ερμηνεία της έννοιας του φιλότιμου, κάτω από τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στον απρόσωπο και ανταγωνιστικό σύγχρονο κόσμο, ο φιλότιμος γίνεται ευάλωτος αφού αλληλεπιδρά με άτομα που δεν ανήκουν στο κύκλο δικών άρα εκθέτει τον εαυτό του σε άτομα και ομάδες που δεν νοιάζονται γι’ αυτόν.
Ως εκ τούτου, δεν είναι αξιοπερίεργο ότι, όπως έδειξαν αυτές οι έρευνες, το φιλότιμο από αξία μετατρέπεται σε απαξία εφόσον όταν η φιλότιμη συμπεριφορά εξασκείται εκτός του κύκλου δικών δεν εξυπηρετεί πλέον τα συμφέρονται του ίδιου και των δικών του.
Η παρανομία, η καταστρατήγηση κανόνων, ο νεποτισμός, η άκριτη υιοθέτηση κάθε αιτήματος, η αποπροσωποποίηση της ευθύνης θεωρούνται θεμιτές συμπεριφορές αφού συμβάλλουν στην εξασφάλιση των μέσων επιβίωσης και κοινωνικής ανέλιξης του ίδιου και των δικών.

Για παράδειγμα το ρουσφέτι που οδήγησε την ελληνική κοινωνία και την ελληνική οικονομία σε τραγικά αδιέξοδα, ήταν ένα σημαντικό μέσο που διέθετε ο κάτοικος της αγροτικής Ελλάδας να συνδεθεί με την αστική Ελλάδα και τα κέντρα αποφάσεων που ήταν το απρόσωπο κράτος που αντικατέστησε το μισητό καθεστώς της τουρκικής κυριαρχίας.

Η θέση του παιδιού στα διαδοχικά πρότυπα ζωής

Στην προσπάθεια μου να εντοπίσω κάποιες παραμέτρους που αφορούν την παραβατική συμπεριφορά των νέων στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, ανέτρεξα στις πληροφορίες, και τη γνώση που απέκτησα μέσα από την  μακρόχρονη ενασχόληση μου με ελληνική οικογένεια[4] Έχοντας ακολουθήσει μια εξελικτική προσέγγιση είχα την δυνατότητα να παρατηρήσω και να καταγράψω αλλαγές των αντιλήψεων, των συναισθηματικών αντιδράσεων και της ορατής συμπεριφοράς των παιδιών μέσα στις ραγδαίες εξελίξεις οι οποίες οδήγησαν την Ελληνική οικογένεια από την παραδοσιακή αγροτική μορφή που τη χαρακτήριζε στη μεταμοντέρνα της εκδοχή μέσα σε μόνο μερικές δεκαετίες.
Τα ερευνητικά δεδομένα που συγκεντρώσαμε μας έδωσαν μια ανάγλυφη εικόνα για τις αντιλήψεις και τις συναισθηματικές αντιδράσεις παιδιών που μεγάλωναν μέσα σε  παραδοσιακές οικογένειες.

 Στα πλαίσια της παραδοσιακής κοινότητας όπου η επιβίωση βασιζόταν στην βασική αξία της αλληλεξάρτησης, το παιδί αντιμετωπιζόταν ως υπεύθυνο μέλος της κοινότητας με σαφείς και συγκεκριμένες υποχρεώσεις.  Συμμετείχε ενεργά στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση ανάλογα με τις πραγματικές του δυνατότητες.  Είναι χαρακτηριστικό το εύρημα ότι τα παιδιά στα πλαίσια της παραδοσιακής κοινότητας, πριν γίνουν τεσσάρων χρονών πρόσφεραν περισσότερα από αυτά που έπαιρναν.[5]

Οι συνθήκες του παραδοσιακού τρόπου ζωής καλλιεργούσαν ένα ιδιαίτερο είδος αυτοελέγχου και κοινωνικής συνείδησης που δεν άφηνε περιθώρια στην ανάπτυξη  παραβατικής συμπεριφοράς.
Επειδή η αποδοχή του ατόμου από τα υπόλοιπα μέλη της κλειστής παραδοσιακής κοινότητας ήταν μείζον θέμα για όλους, κανείς δεν διακινδύνευε να αποκλεισθεί από  ένα σύστημα σχέσεων που όριζε την ύπαρξή του.  Ως εκ τούτου περιθώρια για ανευθυνότητες δεν υπήρχαν.

 Ένα άλλο σημαντικό εύρημα που είναι άμεσα συνδεδεμένο με την παντελή έλλειψη παραβατικής συμπεριφοράς στον παραδοσιακό χώρο ήταν η δεδομένη αποδοχή του καθοδηγητικού ρόλου των ενηλίκων.  Χαρακτηριστική είναι η ιστορία που έγραψε ένα παιδί  του παραδοσιακού χώρου:

«Ένα παιδί με  τον πατέρα του έχουν κάποια συζήτηση και φαίνονται χαρούμενοι γιατί ο σκοπός που είχαν πέτυχε. Το παιδί ακούει με προσοχή τα λόγια του πατέρα του που θέλει το καλό του γιού του και γι’ αυτό είναι ευχαριστημένοι.»
Οι συνεργατικές αντιλήψεις μέσα στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής μεταφέρονταν και στις σχέσεις του παιδιού στον ευρύτερο χώρο της κοινότητας και αναπόφευκτα στην αλληλεπίδραση του με τους συνομηλίκους του.
Σύμφωνα με τα  ευρήματα μιας έρευνας που εστίασε στην έννοια της συνεργασίας και του ανταγωνισμού στα παιδιά του παραδοσιακού χώρου υπήρχε παντελής έλλειψη ανταγωνισμού τόσο στις οικογενειακές σχέσεις όσο και στις σχέσεις του με τους συνομήλικους του.[6]
          Στις αντιλήψεις των παιδιών της επαρχίας βλέπαμε τα θεμελιακά θετικά στοιχεία της ψυχοκοινωνικής μας κληρονομιάς.  Τα παιδιά αυτά στις ιστορίες και στις ζωγραφιές τους εξέφραζαν ακόμα την πίστη τους στην αξία της συλλογικής προσπάθειας και τόνιζαν πώς η αλληλεξάρτηση, η συνεργασία και το συμφέρον του συνόλου πρέπει να διατηρηθούν, γιατί τα βλέπουν ως απαραίτητες προϋποθέσεις μιας δημιουργικής ζωής μέσα στην κοινότητα.

Η εικόνα αλλάζει δραματικά όταν εστιάσει κανείς το φακό του στα παιδιά που βίωναν τον αστικό τρόπο ζωής. 

Όπως προκύπτει από το πλούσιο υλικό σχετικών ερευνών, μαζί με τον ξεκάθαρο προσανατολισμό ζωής χάνονται πολλά από τα θετικά στοιχεία της παραδοσιακής αντίληψης του εαυτού και των ανθρώπινων σχέσεων, όπως, η αμοιβαιότητα, ο συντονισμός ενεργειών και συναισθηματικών αντιδράσεων.
Τα ευρήματα των ερευνών που αφορούσαν τις αλλαγές των αντιλήψεων, των συναισθηματικών αντιδράσεων και της συμπεριφοράς των παιδιών στον αστικό χώρο στην Ελλάδα μας έδωσαν μια ξεκάθαρη εικόνα του πώς τα παιδιά βιώνουν τις επιπτώσεις των κοινωνικών αλλαγών για τις οποίες μιλήσαμε στην αρχή του κειμένου αυτού, όταν αναφερθήκαμε στο φαινόμενο της παραβατικότητας ως σύμπτωμα μιας κοινωνικής παθογένειας,
          Οι ισχυρές δονήσεις που δέχτηκε ο τόπος μας τις τελευταίες δεκαετίες εκδηλώνονταν στη σύγχυση, στη μοναξιά και στην απόγνωση που εκφράζανε τα παιδιά της Αθήνας.
Το ερευνητικό υλικό από τα δείγματα των παιδιών της Αθήνας ήταν διάχυτο από αμφιταλαντεύσεις, αμφιβολίες και συμβιβασμούς.
Τη σχέση γονιού-παιδιού τα παιδιά αυτά την περιέγραφαν δύσκολη, συγκρουσιακή και στις ιστορίες τους συχνά μιλούσαν για καταστροφικές συνέπειες της έλλειψης συνεννόησης.
Τους γονείς τους αισθάνονται απορροφημένους από τον δικό τους αγώνα για ψυχολογική επιβίωση.  Οι προτροπές, οι συμβουλές, οι περιορισμοί δεν καταγραφόταν.  Τα παιδιά μιλούσαν ασαφώς για την προσπάθειά τους να αποφύγουν συγκρούσεις και αναζητούσαν μια στοιχειώδη ηρεμία που κάτω από τις συνθήκες που περιέγραφαν μόνο στη μοναξιά τους μπορούν να την βρουν.

Εξίσου αποκαλυπτικά ήταν τα ευρήματα που αφορούσαν την αντίληψη του εαυτού. Ενώ για τα παιδιά του παραδοσιακού χώρου οι δυο έννοιες του ιδανικού και του  πραγματικού εαυτού ταυτιζόταν αυτό δεν ίσχυε για τα παιδιά του αστικού χώρου.  Οι προσωπικές τους επιδιώξεις ήταν ασαφείς και αντιφατικές.  Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη ιστορία ενός παιδιού του αθηναϊκού δείγματος:

«Θα προσπαθήσω να γίνω ναυτικός, μ’ αρέσει η θάλασσα. Αν δεν τα καταφέρω θα προσπαθήσω να γίνω ή αεροπόρος ή ποδοσφαιριστής ή και γιατρός μαζί.»
Η έλλειψη ξεκάθαρου προσανατολισμού ζωής οδηγεί αναπόφευκτα στην επιδίωξη πρόσκαιρων ατομιστικών και ευδαιμονιστικών στόχων: «Να διασκεδάζω», «θα ήθελα να ζω σε μια βίλλα και να πηγαίνω συνέχεια ταξίδια».

Ενδεικτική είναι και η επόμενη ιστορία ενός άλλου παιδιού γιατί προδιαγράφει τις συγκρουσιακές καταστάσεις που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια στα πλαίσια των οικογενειακών σχέσεων:

«Ήταν ένας πατέρας και ένα παιδί που κάθε μέρα το παιδί δεν έκανε καλές πράξεις και κάθε μέρα ο πατέρας το διόρθωνε. Όταν μια μέρα μάλωσαν  και έπαθαν μεγάλο κακό.»

Πολλές από τις εμπλοκές που εκδηλώνονται με την παραβατική συμπεριφορά φαίνεται να συνδέονται με την αντιφατική θέση του παιδιού μέσα στην δυναμική των ενδοοικογενειακών σχέσεων.
Το παιδί στα πλαίσια της αστικής παιδοκεντρικής οικογένειας είναι ο αποδέκτης των αγαθών που αποκτώνται χωρίς να συμμετέχει το ίδιο στον αγώνα που κάνουν οι γονείς.

Το γεγονός ότι εδώ και δεκαετίες τα παιδιά μας μεγαλώνουν με υπερβολικές παροχές έχει δημιουργήσει γενιές πολιτών οι οποίοι δεν έχουν εκπαιδευτεί να αυτενεργούν και να βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις.

Ενώ σε υλικό και ορατό επίπεδο τα παιδιά στα πλαίσια των σύγχρονων οικογενειών είναι αποδέκτες πολλών απολαβών από τους γονείς τους, παράλληλα κουβαλούν το δυσβάστακτο βάρος να εκπληρώσουν τις προσδοκίες των γονιών τους που έχουν δώσει τόσα πολλά, έχουν συχνά θυσιάσει τα όνειρα και τις επιθυμίες τους για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους (σου τα προσφέρω όλα αλλά εσύ είσαι δέσμιος των δικών μου επιλογών).

Την συνοχή μεταξύ των μελών των κλειστών παραδοσιακών κοινοτήτων που εξασφάλιζε η συλλογικότητα, στα πλαίσια της αστικής παιδοκεντρικής οικογένειας επιδιώκεται μέσα από την ύπαρξη του παιδιού.

          Εξετάζοντας τις συνεχιζόμενες διαδοχικές αλλαγές της ελληνικής οικογένειας διαπιστώνουμε ότι ανατροπές πρώτου μεγέθους σε όλα τα επίπεδα που συμπαρέσυραν τις ετοιμόρροπες δομές άλλαξαν τον χάρτη των μορφών συμβίωσης τα παιδιά ζουν πια στα πλαίσια περίπλοκων ρευστών και ασταθών καταστάσεων.
Μικροί και μεγάλοι αναζητούν συναισθηματικά στηρίγματα για να αντιμετωπίσουν καταστάσεις που συμπαρασύρουν όλα τα σταθερά σημεία αναφοράς.

Στις μέρες μας, όπου οι δομές γίνονται όλο και πιο ασταθείς, το επίκεντρο των διεργασιών μετατοπίζεται από δομικά στοιχεία της συμβίωσης στην ανάγκη συναισθηματικής κάλυψης και για επικοινωνία. Άτομα[7] και οικογένειες υποχρεώνονται σε μια επίπονη διαπραγμάτευση σε ότι αφορά τους όρους της συμβίωσης και τους κανόνες λειτουργίας της αλληλεπίδρασής τους.

Όλο και περισσότερο οι επιλογές καθορίζονται πια όχι από θεσμικές διευθετήσεις αλλά από ψυχολογικούς και επικοινωνιακούς παράγοντες. Οι θεσμικές διευθετήσεις δεν είναι αφ’ εαυτού πλέον αρκετές. Χρειάζεται να διευθετηθούν και συμφωνηθούν οι τρόποι εφαρμογής τους. Στις σύγχρονες οικογένειες το πώς γίνεται εξίσου ισχυρό με το τι.
          Αλλά το βάρος που πέφτει στους ώμους των παιδιών σε αυτή τη φάση της εξέλιξης της οικογενειακής δυναμικής γίνεται ακόμα πιο δυσβάστακτο λόγω της βαθιάς κρίσης που έχει εστιαστεί στον πυρήνα της οικογένειας, τη σχέση του ζευγαριού.

Σε αυτή τη φάση που η σχέση μεταξύ των γονιών γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, τα παιδιά  επωμίζονται και πάλι το ρόλο να κρατούν τις εξαιρετικά ασταθείς  ισορροπίες.  Πολύ συχνά τα παιδιά στηρίζουν τα ετοιμόρροπα σπίτια τους που σείονται συνεχώς από τις άλυτες διαφορές ανάμεσα στους γονείς τους.

Μπορεί οι αντιλήψεις και οι επιλογές των ζευγαριών της μεταμοντέρνας εποχής να διαφέρουν ποιοτικά από αυτές της παιδοκεντρικής πυρηνικής οικογένειας αλλά το παιδί εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων.
Αν στην πυρηνική οικογένεια οι επιδιώξεις των γονιών για κοινωνική καταξίωση βασιζόταν πάνω στο παιδί, στις μεταμοντέρνες, μικτές, πολύπλοκες και ρευστές μορφές συμβίωσης το παιδί εξακολουθεί να παίζει πρωτεύονται ρόλο στην εδραίωση και την λειτουργία των νέων μορφών συμβίωσης.
Γιατί είναι εμφανές ότι η απόκτηση και το μεγάλωμα των παιδιών αποκτούν στις μέρες μας τεράστια σημασία για άνδρες και γυναίκες.  Το ζούμε έντονα αυτό μέσα από απεγνωσμένες προσπάθειες για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και υιοθεσίες. 

Το πάθος για την απόκτηση απογόνων που θα στηρίξει τις ασταθείς μας κατασκευές εκδηλώνεται με όλους τους τρόπους.

           Ενώ λοιπόν τα σημερινά παιδιά καλούνται να στηρίξουν τη συνοχή, την επικοινωνία, τη συναισθηματική κάλυψη αναγκών μεγαλώνουν μέσα σε συνθήκες  που  απαιτούν προωθημένες επικοινωνιακές δεξιότητες που μέσα στις αλλεπάλληλες ανατροπές δεν υπήρξε χρόνος για να αναπτυχθούν.  Νοήματα που δεν ισχύουν πια μπερδεύονται με εκείνα που τώρα κατασκευάζονται και αναπόφευκτα δημιουργούν διλήμματα και διχογνωμίες.
Τα ερμηνευτικά εργαλεία του παρελθόντος καθώς δημιουργήθηκαν και ανταποκρίνονται σε άλλες εποχές, μοιάζει να μην μπορούν να περιγράψουν και να ερμηνεύσουν μια κοινωνική πραγματικότητα που μεταβάλλεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Οι επιλογές και οι διαπραγματεύσεις για το τι είναι λειτουργικό, σωστό, δίκαιο, εφικτό προσκρούουν σε παγιωμένες αντιλήψεις και πρακτικές και δημιουργούν δυσεπίλυτες εσωτερικές και διαπροσωπικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις.

Θα μπορούσε λοιπόν να υποστηρίξει κανείς ότι ένας παράγοντας που συμβάλει στην παραβατική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων είναι ο συσσωρευμένος θυμός που απορρέει από τις αντιφάσεις και τις εντάσεις που ενδημούν μέσα στις οικογενειακές σχέσεις.

Επίλογος:  Η αντίστροφη μέτρηση

Αφετηρία για την πολυεπίπεδη ανάλυση του θέματος της παραβατικότητας με επίκεντρο τους νέους ήταν το σκεπτικό ότι η κατανόηση του φαινομένου και η εντόπιση των παραμέτρων εκείνων που θα απέτρεπε ή θα μείωνε τα κρούσματα παραβατικότητας σε όλα τα επίπεδα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να αναζητηθούν αποτελεσματικότεροι τρόποι αντιμετώπισης του.

Μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να οδηγήσει στη διαμόρφωση πολιτικών διαχείρισης που δεν θα είναι εστιασμένες στην καταστολή  αλλά στην αλλαγή των δομών και των συμπεριφορών που την γέννησαν.

Η ανάλυση του θέματος της παραβατικότητας που επιχειρήθηκε στο παρόν κείμενο εστιάστηκε σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.  Στόχος μας ήταν να συμβάλουμε στη κατανόηση ενός σύνθετου φαινομένου το οποίο στη φάση που διανύουμε φαίνεται να αποτελεί κεντρικό άξονα των προβληματισμών για το πώς οδηγηθήκαμε στην βαθιά κοινωνική και οικονομική κρίση που βιώνουμε.

Το τελευταίο διάστημα ακούγεται όλο και πιο συχνά ότι η κρίση της Ελληνικής κοινωνίας έχει αρχίσει να λειτουργεί ως μοχλός αλλαγής.

Φαίνεται να συνειδητοποιείται ότι ο δρόμος που θα μπορούσε να οδηγήσει στην άρση των οικονομικών και κοινωνικών αδιεξόδων που έχουν συσσωρευτεί θα περάσουν μέσα από την αλλαγή της νοοτροπίας μας.
Κατά την άποψή μας, η  έκταση που πήρε η  παραβατική συμπεριφορά στον τόπο μας αποτελεί μια ισχυρή και εστιασμένη πρόκληση για την αλλαγή της νοοτροπίας μας.
Η εξελικτική σκοπιά η οποία αποτέλεσε βασική παράμετρο για την παρατήρηση και την αξιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των νέων,  μας έδωσε την δυνατότητα να συνδέσουμε τα συναφή φαινόμενα με τις ταχύρρυθμες και βαθιές κοινωνικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της σύγχρονης ζωής.

Η διαχρονική οπτική έφερε στο φως το πώς αλλάζουν οι αντιλήψεις μας για το ποιοι είμαστε, που πάμε και γιατί.  Για το πώς δηλαδή κατασκευάζουμε, συν-κατασκευάζουμε και ανακατασκευάζουμε τις αλήθειες μας σε ότι αφορά την ύπαρξη και την συνύπαρξη.

Μέσα από αυτό το πρίσμα διαπιστώσαμε αρνητικές διαστάσεις των πολιτισμικών μας καταβολών.  Αντιλήψεις και συμπεριφορές που διαμορφώθηκαν σε άλλες εποχές, οι οποίες κάτω από τις συνθήκες του σύγχρονου τρόπου ζωής οδηγούν σε ακραία δυσλειτουργικά κοινωνικά φαινόμενα (αλληλοκατηγορίες, εξεγέρσεις, ανομία, βία, τρομοκρατία).
Διαπιστώνουμε ότι οι αρνητικές συμπεριφορές επιβεβαιώνουν την αρνητική εικόνα του εαυτού μας, η οποία αναπαράγεται μέσα από αντίστοιχες αρνητικές αντιλήψεις και συμπεριφορές.

Και έτσι διαιωνίζεται ένας  φαύλος κύκλος που δεν επιτρέπει ανατροφοδοτήσεις, ανακατατάξεις και αναθεωρήσεις που θα οδηγούσαν στις  υπερβάσεις  που θα οδηγούσαν στην δημιουργία μιας πιο υγιούς κοινωνικής συνύπαρξης.

Από την άλλη πλευρά, μέσα από την αναδρομή σε αντιλήψεις και συμπεριφορές που ευδοκιμούσαν σε παλιότερες μορφές οικογενειακής και κοινωνικής συμβίωσης, εντοπίσαμε και κάποια προωθητικά στοιχεία του ψυχισμού μας που καλούμαστε να αναβιώσουμε και να αξιοποιήσουμε.
Γιατί τα προωθητικά στοιχεία της προσωπικής και συλλογικής συνείδησης οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας βρίσκονται καταχωρημένα στο συλλογικό ασυνείδητο και περιμένουν να δημιουργηθούν οι συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν την ενεργοποίηση τους.
Δεν έχουν περάσει παρά μόνο τριάντα χρόνια από  τότε που καταγράψαμε τις αντιλήψεις δωδεκάχρονων παιδιών που ζούσαν σε κοινότητες που βρίσκονταν σε φάση βαθιάς κοινωνικής αλλαγής.
Για τα παιδιά αυτού του δείγματος από την μια πλευρά  η ένταξη στην απρόσωπη καταναλωτική κοινωνία ήταν η άμεση προοπτική και από την άλλη  η συλλογικότητα που χαρακτήριζε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής μια βιωμένη πραγματικότητα.
Ιδωμένες μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών οι αντιλήψεις αυτών των παιδιών που βίωναν την κοινωνική αλλαγή στην καθημερινότητα τους μας  πρόσφεραν τη δυνατότητα να εντοπίσουμε τις διαστάσεις εκείνες που υπερβαίνουν πολιτισμικές διαφορές και αποκρυσταλλώνουν βασικές διαστάσεις μιας λειτουργικής κοινωνικής ζωής, όπως συλλογικότητα, αίσθημα προσωπικής ευθύνης, συντροφικότητα, μοίρασμα συναισθημάτων κ.α..
Θα κλείσουμε με μια ιστορία που έγραψε τότε ένα δωδεκάχρονο παιδί που ανήκε σε αυτό δείγμα και η οποία συμπυκνώνει τα βιώματα, τις φόβους και τις ελπίδες ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας τριάντα χρόνια μετά.[8]

«Σε ένα δάσος έπιασε φωτιά. Η πυροσβεστική ακούγεται με τον παράξενο θόρυβο που κάνει.  Εκτός από την πυροσβεστική πλήθος από κόσμο που υπάρχει στο χωριό την ώρα αυτή, ε, έρχονται για να βοηθήσουν το σβήσιμο.  Άντρες με λάστιχα που βάζουν στη βρύση, κάνουν κάτι για να σβηστεί η φωτιά.
Άλλοι με σκαλίδες και με παλάμες προσπαθούν να σβηστούν οι θάμνοι κι ένας άνθρωπος γελάει γι' αυτό.
Ίσως είναι ο αίτιος που άναψε η φωτιά για να καταστρέψει αυτό το δασικό πλούτο.  Είναι βέβαια εις βάρος του άλλα και για των άλλων ανθρώπων που δεν μπορούν να χαρούν τις ομορφιές του δάσους και το οξυγόνο που προσφέρει και τα διάφορα καταφύγια που προσφέρει στα ζώα.  Οι άλλοι το 'χουν καταλάβει οι περισσότεροι, αλλά αυτός δεν ' το χει εννοήσει καθόλου και κάπου πηγαίνει περίπατο σαν να μην έγινε τίποτα και σαν να ’ναι η ατμόσφαιρα χαρούμενη και εξακολουθεί να γελάει.
Αλλά οι άνθρωποι οι άλλοι με κίνδυνο της ζωής τους προσπαθούν να σβήσουν τη φωτιά, γιατί σκέπτονται αν απλωθεί η φωτιά υπάρχει κίνδυνος να περικυκλώσει το χωριό και έτσι να καταστρέψει το χωριό.  Αυτός ο άνθρωπος δεν πρέπει να έχει συναισθήματα για τον άλλο κόσμο που είναι γύρω του και στην ψυχή κατά βάθος να είναι κακός και να θέλει το κακό και όλων των συνανθρώπων του.  Τίποτα άλλο.».-

 [1]  Πλούσια πηγή πληροφοριών υπήρξαν τα δεδομένα μιας σειράς ερευνών που διεξήχθηκαν στο Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου  και αφορούσαν στις ιδιαιτερότητες των αυτοαναφορικών μας κατασκευών οι οποίες αφορούν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις ανθρώπινες σχέσεις, τις αξίες και τον προσανατολισμό ζωής και  αποτελούν το ψυχοκοινωνικό υπόβαθρο των συμπεριφορών, των συγκινησιακών μας αντιδράσεων και των προσωπικών και συλλογικών μας επιλογών.
Οι έρευνες αυτές αναφέρονται στο βιβλίο Οι τρείς ταυτότητες της Ελληνικής οικογένειας. Κατάκη, Χάρις (1984). Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Σειρά Ανθρώπινα Συστήματα.
[2] Vasilliou V. & Vassiliou G. (1973).The implicative meaning of the Greek concept of filotimo. Journal of Cross       Cultural Psycology, 4,3.
Triadis, H., Vassiliou, V., Nassiakou, M. (1968).Three cross-cultural studies of subjective culture. Journal of Personality and Social Psycology, 8 4, 1-42.
Triadis, H., Vassiliou, V., Vassiliou G., Tanaka, Y & Shanmugam (1972). The analysis of Subjective Culture.  New York: John Willey and Sons.
[3] Vasilliou V. & Vassiliou G. (1973).  The implicative meaning of the Greek concept of filotimo.  Journal of Cross        Cultural Psycology, 4,3.
[4] Το μοντέλο των τριών οικοθεωριών βασίζεται στην ιδέα ότι στην σύγχρονη οικογένεια συνυπάρχουν και αλληλοσυγκρούονται οι αντιλήψεις για την οικογένεια οι οποίες αντιστοιχούν σε τρεις διαδοχικές μορφές οικογενειακής ζωής: την παραδοσιακή, την πυρηνική (της νεωτερικής-βιομηχανικής εποχής) και την υπό διαμόρφωση επικοινωνιακή-συναλλακτική (της μετανεωτερικής εποχής) μορφή οικογένειας.
Το θεωρητικό αυτό μοντέλο είναι χρήσιμο για τη κατανόηση της δυσκολίας μας να τοποθετούμε τον εαυτό μας απέναντι στις αντιφατικές αντιλήψεις που συνυπάρχουν μέσα μας και γύρω μας, τις εσωτερικές συγκρούσεις και τους φαύλους κύκλους που διοχετεύονται αναπόφευκτα στην επικοινωνία μας, αυξάνοντας τα προσωπικά, οικογενειακά και κοινωνικά αδιέξοδα.
Κατάκη Χ., (1984).  Οι τρείς ταυτότητες της Ελληνικής οικογένεια. Εκδόσεις  Ελληνικά Γράμματα, Σειρά Ανθρώπινα Συστήματα.
Katakis Ch.(1990),Coexisting and Conflicting Self-Referential Conceptual Systems: A model for describing malfunctioning in the contemporary family-implications for therapy. Contemporary Family Therapy 12(4), σελ 339-362.
[5] Doumanis , M.,  (1983).  Mothering in Greece: From Collectivism to Individualism.  New York: Academic Press.
Κατάκη Χ., (1984),  Οι τρείς ταυτότητες της Ελληνικής οικογένεια. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Σειρά Ανθρώπινα Συστήματα.
[6] Polemi-Todoulou, M. (1981), Cooperation in Family and peer Group: A study of Independence in a Greek Island Community. Διδακτορική Διατριβή, Bryn Mawr College, Bryn Mawr, Pennsylvania. 
[7] Χ. Κατάκη, Ε. Ρέππα, Γ. Σιγάλα, (2005).  Το Μωσαϊκό των Σύγχρονων Μορφών Συμβίωσης.  Νέες Προκλήσεις για την Οικογενειακή Θεραπεία.  Στο Χ. Κατάκη, Α. Ανδουτσοπούλου (επιμ.), Με χάρτη και πυξίδα: Αφηγήσεις συστημικής ψυχοθεραπείας, (2005). Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα,  Σειρά Ανθρώπινα Συστήματα.
[8]  Κατάκη Χ., (1984),  Οι τρείς ταυτότητες της Ελληνικής οικογένεια, Σειρά Ανθρώπινα Συστήματα. Εκδόσεις  Ελληνικά Γράμματα,  113-119.
---
*H Χάρις Κατάκη είναι ιδρύτρια και πρόεδρος του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, με διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό και συγγραφικό έργο. Η έννοια της σύνθεσης υπήρξε  ο κεντρικός άξονας της θεωρητικής, ερευνητικής, θεραπευτικής και εκπαιδευτικής της  πορείας. Έχει αναπτύξει ένα Συνθετικό Μοντέλο Συστημικής Θεραπείας το οποίο εφαρμόζεται στην Ελλάδα εδώ και πολλές δεκαετίες από έναν μεγάλο αριθμό συστημικών θεραπευτών. Οι θεωρητικές θέσεις, η ερευνητική εργασία και οι εφαρμογές του μοντέλου έχουν παρουσιαστεί σε πολλές δημοσιεύσεις, βιβλία, διαλέξεις, σεμινάρια και  παρουσιάσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πηγή: http://ideopigi.blogspot.com/2012/09/blog-post_23.html#ixzz27KSUpKv4

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός και οι εφαρμογές του

Μια ιδέα (ή θεωρία) ιδιαίτερα διαδεδομένη κατά την Βικτωριανή εποχή (1837-1901) στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία ο ισχυρότερος και ο ικανότερος πρέπει να επιβιώνει και να ευημερεί στην κοινωνία, ενώ αντίθετα ο αδύναμος και ο ανίκανος ή μη προσαρμοσμένος πρέπει να αφήνεται στην εξαφάνισή του.
Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε κυρίως από τον Άγγλο πολυμαθή φιλόσοφο, ανθρωπολόγο και πολιτικό θεωρητικό Herbert Spencer (1820-1903) του οποίου οι θεωρίες διακρίνονταν πάντα από μια ελιτίστικη τάση και ενθαρρύνθηκαν από την υιοθέτηση των Δαρβινικών ιδεών της προσαρμογής και της φυσικής επιλογής. Ο όρος εμφανίστηκε στην Ευρώπη το 1877 (Fisher Joseph, "The History of Landholding in Ireland", Transactions of the Royal Historical Society, London 1877) και έγινε ευρύτερα διαδεδομένος στην Αμερική το 1944 από τον Αμερικάνο ιστορικό Richard Hofstadter.
Την εποχή εκκόλαψης των ιδεών του Κοινωνικού Δαρβινισμού (εφεξής Κ.Δ.) η τεχνολογία, η οικονομία και οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί των δυτικών λαών και κρατών βρίσκονταν σε πολύ πιο αναπτυγμένο και προχωρημένο στάδιο συγκριτικά με άλλους πολιτισμούς μη ευρωπαϊκούς. H Βικτωριανή εποχή κατά την οποία ήκμασε ο Κ.Δ. είναι άμεσα συνυφασμένη με την βασίλισσα Βικτωρία η οποία ανήλθε στον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας το 1837. Η Βικτωρία κυβέρνησε για 64 χρόνια (όσο κανένας άλλος βρετανός μονάρχης) και σηματοδότησε την εποχή της, που έμεινε στην ιστορία ως 'βικτωριανή'. Στους νεώτερους το όνομά της δεν λέει και πολλά πράγματα, παρά μόνο ως κακή ανάμνηση στους λαούς που γνώρισαν την αποικιοκρατία των Βρετανών.
Στα χρόνια της Βικτωρίας η χώρα της έφθασε στη μέγιστη ακμή και όπως λεγόταν ο ήλιος της βρετανικής αυτοκρατορίας δεν έδυε ποτέ λόγω των βρετανικών αποικιών σε κάθε μεριά του πλανήτη. Σε μία Ευρώπη, όπου κυριαρχούσε η ανασφάλεια, η πατρίδα της γνώρισε σταθερότητα, παρά τις κραυγαλέες κοινωνικές ανισότητες, την φτώχια των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων, την αυξημένη παιδική εργασία και την αυξημένη πορνεία. Η δημοκρατία διευρύνθηκε με την είσοδο στην εκλογική διαδικασία όλου του ανδρικού πληθυσμού, η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος στην εποχή της υπήρξε κολοσσιαία με την κορύφωση της Βιομηχανικής Επανάστασης και ευνοήθηκε η εμφάνιση μιας καλλιεργημένης τάξης μεσοαστών.
Ο Δαρβίνος άλλαξε την άποψη που βλέπουμε τη ζωή και η ιατρική προόδευσε ραγδαία, η τέχνη της φωτογραφίας εξαπλώθηκε, ενώ ο κινηματογράφος και το αυτοκίνητο έκαναν δειλά την εμφάνισή τους προς τα τέλη της βασιλείας της. Στο Λονδίνο σημειώθηκε ραγδαία αύξηση του πληθυσμού αλλά και επέκταση των φτωχογειτονιών και των πυκνοκατοικημένων συνοικιών στις οποίες μπορούσε κανείς να συναντήσει ακόμα και 30 άτομα να συμβιώνουν σε ένα μεγάλο διαμέρισμα.
Herbert Spencer και γνωστοί υποστηρικτές του Κοινωνικού Δαρβινισμού
O Spencer ως ο πατέρας της ηθικολογικής θεωρίας του Κ.Δ. σκεφτόταν ως ελιτιστής (υπεροπτική συμπεριφορά των ανθρώπων που ανήκουν στην ελίτ μιας κοινωνίας οικονομική, πνευματική, κοινωνική) πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση της θεωρίας του Δαρβίνου και ήταν υπέρμαχος της ιδέας 'η δύναμη είναι το δίκαιον'. Ο Spencer είχε επηρεαστεί από τα έργα του γνωστού πολιτικού οικονομολόγου Thomas Robert Malthus (1766-1834) ο οποίος είχε κατά κάποιο τρόπο προαναγγείλει ιδέες παρόμοιες της μεταγενέστερης κοινωνικοδαρβινικής σκέψης στο έργο του 'Essay on a Principle of Population' του 1838. Τέτοιες ιδέες ήταν η ενδεχόμενη δημιουργία κοινωνικών προβλημάτων λόγω της αυξημένης φιλανθρωπίας και η λιμοκτονία του πιο αδύνατου εφόσον το μέγεθος της πληθυσμιακής αύξησης ξεπεράσει την ποσότητα διαθέσιμων τροφίμων. Το έργο στο οποίο ο Spencer ανέπτυξε αρχικά την βασική θεωρία του ήταν το 'Progress: Its Law and Cause' (1857), δύο χρόνια πριν την έκδοση της 'Προέλευσης των Ειδών' του Δαρβίνου (1859). Ωστόσο πολύ γρήγορα υιοθέτησε τις ιδέες του Δαρβίνου προσαρμόζοντάς τες στην θεωρία του, επιχειρώντας ένα χρόνο μετά μια ολοκληρωμένη σύνθεση της εξελικτικής θεωρίας με τις ηθικο-κοινωνικές ιδέες του στο έργο 'First Principles' (1860). Η ιδέα της προσαρμογής τον οδήγησε στη διαπίστωση ότι οι πλούσιοι και οι ισχυροί ήταν καλύτερα προσαρμοσμένοι στην οικονομική και κοινωνική χρονική κλίμακα, ενώ η ιδέα της Φυσικής Επιλογής (Υποσημείωση 1, για τη 'Φυσική Επιλογή') τον παρότρυνε να ισχυριστεί ότι ήταν φυσικό και δίκαιο οι πλούσιοι να ευημερούν εκμεταλλευόμενοι τους αδύνατους, αφού αυτό ακριβώς συμβαίνει και στη φύση. Ωστόσο ο Spencer δεν παρουσίασε τη θεωρία του τοποθετώντας απλά τους ανθρώπους σε παραλληλισμό προς την φύση. Θεώρησε ότι η επιβίωση του καλύτερα προσαρμοσμένου ανθρώπου δεν ήταν μόνο φυσική αλλά και ηθικά σωστή.
Πράγματι μερικοί ακραιφνείς υποστηρικτές του K.Δ. υποστήριξαν ότι ήταν ανήθικο να βοηθάνε τους αδύναμους και όχι τους εαυτούς τους, διότι αυτό θα ενθάρρυνε την επιβίωση και πιθανή αναπαραγωγή κάποιου ουσιαστικά ακατάλληλου και μη προσαρμοσμένου ατόμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Spencer δεν χαρακτηριζόταν ως κοινωνικός δαρβινιστής παρά μόνο από το 1930 κι έπειτα, δηλαδή πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Ένας ακόμα γνωστός θεωρητικός ιδεών κοινωνικού δαρβινισμού υπήρξε ο πολυμαθής ανθρωπολόγος, ψυχομετρικός, γεωγράφος, στατιστικολόγος, εφευρέτης κ.α., Francis Galton (1822-1911), ξάδερφος του Δαρβίνου, ο οποίος εισήγαγε τον όρο 'ευγονική' από τις ελληνικές λέξεις 'ευ' και 'γόνος'. Οι θέσεις του Galton (1865-1869) συνοψίζονταν ως εξής: Τα ιδρύματα κοινωνικής πρόνοιας και τα άσυλα φρενοβλαβών επέτρεπαν σε 'κατώτερους' ανθρώπους να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν σε ταχύτερο ρυθμό από τους 'ανώτερους' ανθρώπους, και αν δεν παρθούν τα κατάλληλα μέτρα σύντομα η κοινωνία θα κατακλυστεί από 'κατώτερους'. Επίσης είχε υποστηρίξει ότι όπως τα φυσικά χαρακτηριστικά κληρονομούνται στις επόμενες γενιές, έτσι πρέπει να συμβαίνει και με τα πνευματικά όπως το ταλέντο και η ευφυΐα. Ο Galton πίστευε ότι η κοινωνική ηθική πρέπει να αλλάξει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε η κληρονομικότητα να καταστεί συνειδητή απόφαση προκειμένου να αποφευχθεί ο υπερπολλαπλασιασμός των λιγότερο ικανών ατόμων και η συρρίκνωση των περισσότερο ικανών.
Περαιτέρω ώθηση στις ιδέες του Κ.Δ. έδωσε ο βιολόγος, γιατρός και φιλόσοφος Ernst Haeckel με το έργο του 'Riddle of the Universe' (1899) στο οποίο ενσωμάτωσε τον Κ.Δ.. με προγενέστερες ιδέες περί φυλετικής υγιεινής. Περίπου την ίδια εποχή ο βιολόγος August Weismann προειδοποιούσε για τους κινδύνους που εγκυμονεί η ακύρωση του κανόνα της φυσικής επιλογής. Η βασική του θέση ήταν ότι η σύγχρονη ιατρική και τα κοινωνικά μέτρα κατέστρεφαν τη φυσική ισορροπία, επιτρέποντας στους αδύναμους ανθρώπους να επιβιώνουν.
Εφαρμογές Κοινωνικού Δαρβινισμού
Ο K.Δ. χρησιμοποιήθηκε κατά το παρελθόν για να δικαιολογήσει πολυάριθμες πράξεις τις οποίες σήμερα θα τις θεωρούσαμε αμφιβόλου ηθικής αξίας. Η αποικιοκρατία θεωρήθηκε ως φυσική και αναπόφευκτη διαδικασία η οποία δικαιολογούνταν μέσα από την ηθική αρχή του Κ.Δ. Δηλαδή οι εκάστοτε αυτόχθονες πληθυσμοί αξιολογήθηκαν ως αδύναμοι και λιγότερο προσαρμοσμένοι για να επιβιώσουν, με αποτέλεσμα οι δυτικοί άποικοι να δικαιολογούν τις καταπατήσεις γης, και την ασυγκράτητη εκμετάλλευση πρώτων υλών και πόρων των αυτοχθόνων. Ο Κ.Δ. εφαρμόστηκε και στην στρατιωτική δραστηριότητα με κεντρική σκέψη ότι η επικράτηση του ισχυρότερου στρατού σήμαινε και την αποτελεσματικότερη προσαρμογή του στις πολεμικές συνθήκες. Εν αντιθέσει, οι απώλειες του αντίπαλου στρατοπέδου ερμηνεύονταν ως το φυσικό αποτέλεσμα του μη προσαρμοστικού και ακατάλληλου στάτους του. Εν τέλει, παρείχε στις βίαιες αποικιακές κυβερνήσεις την ηθική νομιμοποίηση για τα κατασταλτικά μέτρα εις βάρος των υπηκόων τους.
Ο Κ.Δ. βρήκε εφαρμογή και στον οικονομικό τομέα νομιμοποιώντας τον ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό και την υπέρμετρη κεφαλαιοκρατία. Επί παραδείγματι, παρείχε μια δικαιολογία στις περισσότερο εκμεταλλευτικές μορφές καπιταλισμού κάτω από τις οποίες οι εργάτες αμείβονταν με πενιχρά ποσά καθημερινώς έχοντας εργαστεί κοπιαστικά πολλές ώρες παραπάνω από το κανονικό. Επιπλέον ο Κ.Δ. χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα για να δικαιολογήσει την άρνηση των μεγάλων επιχειρήσεων να αναγνωρίσουν διάφορες εργατικές ενώσεις και παρόμοιους οργανισμούς τονίζοντας ότι οι πλούσιοι δεν χρειαζόταν να προσφέρουν χρηματικές δωρεές στους λιγότερο ισχυρούς και ευκατάστατους, αφού έτσι κι αλλιώς αυτές οι κατηγορίες ήταν λιγότερο ικανές.
Στον αντίποδα ο νόμος της φυσικής επιλογής και η πρόοδος που δήθεν προκαλεί στη φύση ερμηνεύτηκε από τον Μαρξ σαν αιτιολόγηση της πάλης των τάξεων. Με περισσότερο ευγενείς σκοπούς αλλά με την ίδια φτωχή λογική ο θεωρητικός του αναρχισμού Πέτρος Κροπότκιν και μερικοί ομοϊδεάτες του επικαλέστηκαν την τάση για συνεργασία που παρατηρείται στις ζωικές κοινωνίες σαν παράδειγμα προς μίμηση στις ανθρώπινες κοινωνίες. Ακόμα και ο εξελικτικός βιολόγος Julian Huxley, ορμώμενος από τη θεωρία της εξέλιξης προσπάθησε να αναπτύξει ένα σύνολο 'ηθικών κανόνων' που να οδηγούν σε ανώτερα επίπεδα πνευματικής ανάπτυξης και κοινωνικής συνύπαρξης.
Στις πιο ακραίες μορφές του ο Κ.Δ. χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει τα προγράμματα ευγονικής με σκοπό την απομάκρυνση των ανεπιθύμητων γονιδίων από ανθρώπινους πληθυσμούς. Οι θεωρίες περί φυλετικής υγιεινής που τροφοδότησαν την εκδήλωση ευγονικών πρακτικών ενισχύονταν από τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής που δημιουργούσε η υψηλή συγκέντρωση ανθρώπων στις πόλεις. Προβλήματα όπως ο αλκοολισμός, η φυματίωση και τα αφροδίσια νοσήματα θεωρούνταν τότε κληρονομικά, συνεπώς στα πλαίσια προσπάθειας εύρεσης επιστημονικής λύσης έπρεπε να ανακαλυφτούν μέθοδοι ενίσχυσης του ισχυρότερου τμήματος του πληθυσμού, προκειμένου να μην πάρουν το πάνω χέρι οι αδύναμοι. Τέτοιου τύπου προγράμματα ευγονικής συνοδεύονταν συχνά από νόμους υποστηρικτικούς της στείρωσης των ακατάλληλων ατόμων. Το Αμερικάνικο πρόγραμμα ευγονικής υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές την περίοδο 1910-1930, κατά τη διάρκεια της οποίας 24 Πολιτείες των ΗΠΑ εφάρμοσαν νόμους στείρωσης των 'αργόστροφων' και ανίκανων προκειμένου να αποτραπεί η εξάπλωση αμβλύνοιας στην κοινωνία, δηλαδή η γέννηση ανεπιθύμητων απογόνων. Το Κογκρέσο πέρασε νόμο ο οποίος απαγόρευε μεταναστεύσεις από συγκεκριμένες περιοχές οι οποίες καταδικάστηκαν ως ακατάλληλες.
Οι ιδέες του Κ.Δ. αν και σε διαφορετική, πιο ακραία μορφή, εφαρμόστηκαν και από τους Ναζί της Γερμανίας για να δικαιολογηθούν τα αντίστοιχα προγράμματα ευγονικής η οποία χρησιμοποιήθηκε ως πρόφαση για την εξόντωση Τσιγγάνων, Εβραίων, ομοφυλόφιλων, και κάθε άλλης ομάδας του πληθυσμού, μη ευπρόσδεκτης στο καθεστώς του Χίτλερ. Στα ίδια πλαίσια εκδόθηκαν το 1935 στη Γερμανία ορισμένες βασικές κατευθυντήριες γραμμές με στόχο να επιλέξουν οι νεαροί Γερμανοί σωστό και υγιή σύντροφο που θα συνεισέφερε στην παντοτινή διατήρηση του γερμανικού έθνους μέσω υγειών και άξιων παιδιών-απογόνων. Οι Ναζί μέσω των ιδεών του Κ.Δ. δικαιολογούσαν επιστημονικώς ακόμη και τους φόνους των Εβραίων στο Ολοκαύτωμα με το πρόσχημα ότι καθάριζαν την ανθρωπότητα από 'κατώτερα γονίδια'. Αρκετοί φιλοναζιστές διανοούμενοι διέκριναν 'εξελικτική ηχώ' στις εκκαθαριστικές πρακτικές του Χίτλερ για την εξάλειψη ενός ολόκληρου λαού.
Ο Κ.Δ. επεκτάθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου στην Κίνα και στην Ιαπωνία ύστερα από μεταφράσεις έργων δυτικής σκέψης σχετικών με ιδέες του Κ.Δ. και εκδηλώθηκε μέσω ανάλογων προγραμμάτων ευγονικής που θέσπισαν οι χώρες αυτές.
Θετικά αποτελέσματα του Κοινωνικού Δαρβινισμού
Δεν ήταν όλοι οι κοινωνικοί δαρβινιστές τόσο ακραίοι και προφανώς ο Κ.Δ. δεν αποτέλεσε τη μόνη δικαιολογία της αποικιοκρατίας, του ιμπεριαλισμού και άλλων επεκτατικών πρακτικών. Στην πραγματικότητα, οι πρώιμοι κοινωνικοί δαρβινιστές που ερμήνευσαν την εξελικτική θεωρία ως προέκταση του καπιταλισμού, θα τρόμαζαν με τη χρήση της ιδέας για να προωθηθούν κρατικά προγράμματα ευγονικής.
Μολονότι σήμερα η ηθική βάση του Κ.Δ. είναι κατακριτέα, το φαινόμενο μάλλον είχε κάποια ευνοϊκά αποτελέσματα. Η πίστη στον Κ.Δ. αποθάρρυνε την αναίτια και κακόβουλη παροχή ελεημοσύνης στους φτωχούς, ευνοώντας αντίθετα την παροχή πόρων στους ικανότερους όλων των τρόπων ζωής ή διαλέγοντας τα πραγματικά ικανά άτομα ως αποδέκτες βοήθειας και υποστήριξης.
Ορισμένοι σπουδαίοι κοινωνικοί δαρβινιστές όπως ο αμερικανός επιχειρηματίας και βιομήχανος Andrew Carnegie συνδύασαν την φιλανθρωπία με τον Κ.Δ.. Για παράδειγμα, χρησιμοποίησε την τεράστια περιουσία του για να ιδρύσει εκατοντάδες βιβλιοθήκες και κοινωνικά ιδρύματα, ενός Πανεπιστημίου συμπεριλαμβανομένου, προς το συμφέρον αυτών που θα προτιμούσαν να επωφεληθούν από αυτές τις πηγές. Αντιτέθηκε στην άμεση και αδιάκριτη ελεημοσύνη προς τους φτωχούς διότι πίστευε ότι με αυτό τον τρόπο ευνοούταν εξίσου ο άξιος και ανάξιος άνθρωπος.
Οι απλούστερες όψεις του Κ.Δ. ακολουθούσαν παλαιότερες απόψεις του Malthus, σύμφωνα με τις οποίες οι άνθρωποι και ειδικά οι άντρες χρειάζονταν τον ανταγωνισμό προκειμένου να επιβιώσουν, ενώ οι φτωχοί δεν πρέπει να βοηθούνται αλλά να επιβιώνουν με τις δικές τους δυνάμεις. Εντούτοις οι περισσότεροι κοινωνικοί δαρβινιστές των αρχών του 20ου αιώνα υποστήριξαν καλύτερες συνθήκες εργασίας και βελτιωμένους μισθούς, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους φτωχούς να διεκδικήσουν μόνοι τους περισσότερες ευκαιρίες για επιβίωση κι αυτή η πρακτική θα διασαφήνιζε ποιοι από τους φτωχούς ήταν πραγματικά ικανοί να επιβιώσουν και ποιοι ήταν φτωχοί λόγω οκνηρίας ή ανικανότητας.
Το πρόβλημα του Κοινωνικού Δαρβινισμού
Τα φιλοσοφικά προβλήματα του Κ.Δ. είναι μάλλον αποθαρρυντικά και μοιραία για την βασιμότητα της κύριας θεωρίας του. Πρώτα απ'όλα υποπίπτει στην εσφαλμένη παραδοχή ότι οτιδήποτε είναι φυσικό είναι και ηθικά σωστό, ενώ ό,τι είναι μη φυσικό, είναι και καταδικαστέο. Με άλλα λόγια πέφτει θύμα της πίστης πως επειδή συμβαίνει κάτι στη φύση, εμείς οι άνθρωποι πρέπει οπωσδήποτε να το ακολουθούμε ως ηθικό παράδειγμα. Το πρόβλημα στην σκέψη των κοινωνικών δαρβινιστών προέρχεται από το γεγονός ότι η θεωρία καταφεύγει σε μια φυσιοκρατική πλάνη η οποία προσπαθεί να αποκομίσει μια δήλωση του 'πρέπει' από μια δήλωση του 'είναι'. Το ίδιο σκεπτικό εφαρμόζεται και στον Κ.Δ. δηλαδή η προέκταση των φυσικών διαδικασιών στις δομές της ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτό αποτελεί συχνό πρόβλημα στη φιλοσοφία και συχνά γίνεται παραδεκτό ότι είναι σχεδόν αδύνατο να αποκομίσουμε το 'πρέπει' από το 'είναι'. Τουλάχιστον είναι αδύνατο να το πράξουμε τόσο απλά και άμεσα όπως το έκαναν οι υποστηρικτές του Κ.Δ.
Η βασική παραδοχή του Κ.Δ. δεν έχει φιλοσοφικό έρεισμα, εξακολουθεί όμως να είναι ευρύτατα διαδεδομένη στις κοινωνίες μας, όταν π.χ. η αντίδραση στον έλεγχο των γεννήσεων ή την ομοφυλοφιλία εκδηλώνεται με τον χαρακτηρισμό τους σαν καταστάσεις που πάνε 'ενάντια στη φύση'. Πρόκειται για μία από τις παραδόσεις που μας άφησε ο μεσαιωνικός σχολαστικισμός, την φυσιοδιφική πλάνη της ταύτισης του φυσικού με το καλό. Έτσι οι φυσικοί νόμοι αντί να θεωρηθούν σαν απλές περιγραφές του πώς δουλεύει η φύση, απέκτησαν ηθική υπόσταση και θεωρήθηκαν η γέφυρα για το πέρασμα από το 'είναι' στο 'πρέπει'. Αυτή η ταύτιση του φυσικού με το σωστό που είναι παλαιότερη από τη θεωρία της εξέλιξης, εκμεταλλεύεται την εξελικτική θεωρία για να ανανεώσει την κοινωνικοδαρβνική τάση και να της δώσει επιστημονική βαρύτητα.
Ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε αρνηθεί οποιονδήποτε 'κώδικα ηθικής' αναγνωρίσιμο στη φυσική επιλογή. Πολλές αρνητικές αντιδράσεις προς τον Δαρβινισμό (την εξελικτική θεωρία) προέρχονται από την παρανόηση που υφίσταται μεταξύ του Δαρβινισμού ως επιστημονική θεωρία με τον Κ.Δ. ως ηθικολογική θεωρία. Στην πραγματικότητα αυτές οι δύο θεωρίες δεν έχουν κανένα κοινό σημείο εκτός από το όνομα και λίγες βασικές ιδέες τις οποίες όμως οι οπαδοί του Κ.Δ. παρερμήνευσαν. Δυστυχώς ένα μεγάλο ποσοστό της αρνητικής αντίδρασης στην δαρβινική σκέψη για την ανθρώπινη εξέλιξη και συμπεριφορά, προέρχεται από τον φόβο προς τον Κ.Δ. και των υπαινιγμών του πάνω σε πολλούς ηθικούς κώδικες της σημερινής εποχής. Ωστόσο ο Κ.Δ. τόσο στην ήπια μορφή του όσο και στην περισσότερο ακραία, στηρίζεται σε μια λογική πλάνη αποτυγχάνοντας ολοκληρωτικά να ακολουθήσει την πραγματική δαρβινική εξελικτική σκέψη.
Είναι σχετικά εύκολο να διακρίνουμε αναλογίες μεταξύ βιολογικής και πολιτισμικής εξέλιξης, αλλά δεν πρέπει να παρασυρόμαστε σε παραπλανητικές υπεραπλουστεύσεις. Οι πολιτισμικοί νεωτερισμοί, λόγου χάριν, ή οι εφευρέσεις μπορούν να παραλληλιστούν με τις γενετικές μεταλλάξεις και να 'επιλέγονται' με την έννοια ότι μερικοί νεωτερισμοί ενσωματώνονται στον ανθρώπινο πολιτισμό και άλλοι απορρίπτονται. Η θεωρία της εξέλιξης όμως δεν υπαινίσσεται ότι οι άνθρωποι είναι προορισμένοι να συμπεριφέρονται εγωιστικά και κοντόφθαλμα, ούτε θεωρεί παράλογη την παροχή βοήθειας προς τους λιγότερο ικανούς. Οι ενδεχόμενες επιδράσεις της εξελικτικής θεωρίας στην ανθρώπινη σκέψη όπως η εξάπλωση συμπεριφορών, νοοτροπιών και κουλτούρων μέσω των μιμιδίων (Υποσημείωση 2, για τα 'Μιμίδια) ως 'πολιτισμικών μονάδων' δεν πρέπει να συγχέονται με τις διατυπώσεις του Κ.Δ. ούτε να τις δικαιολογούν. Διαπιστώσεις που προκύπτουν μέσα από την εξελικτική θεωρία όπως ότι ο άνθρωπος μοιράζεται κοινή καταγωγή με τα υπόλοιπα ζώα όντας φτιαγμένος από την ίδια βασική ύλη, μπορεί κάλλιστα να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και να μην θεωρούμε πλέον ότι υπερβαίνουμε τον φυσικό κόσμο. Αυτό όμως συνιστά μια διαφορετική φιλοσοφική προέκταση που δεν πρέπει να συγχέεται με τις διαστρεβλωμένες ιδέες ηθικολογικού τύπου του Κ.Δ.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ 1:
(1) Φυσική επιλογή: Η φυσική επιλογή είναι η διαδικασία εξέλιξης των ειδών μέσω της οποίας οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον αφήνουν περισσότερους απογόνους από εκείνους που είναι λιγότερο προσαρμοσμένοι. Η θεωρία της φυσικής επιλογής διατυπώθηκε επίσημα το 1858, από τον Κάρολο Δαρβίνο και τον Alfred Russel Wallace, που πραγματοποιούσαν εκείνη την περίοδο ανεξάρτητες μεταξύ τους έρευνες. Στηρίζεται στην παρατήρηση πως ορισμένες διαφορές μεταξύ των ατόμων σε έναν πληθυσμό είναι κληρονομήσιμες. Αν λοιπόν ένα κληρονομήσιμο γνώρισμα προσφέρει προσαρμοστικό πλεονέκτημα στο φορέα του, αυτός (είτε γιατί επιβιώνει περισσότερο, είτε γιατί επιλέγεται περισσότερο από τα άτομα του άλλου φύλου, σε σύγκριση με όσους δεν το φέρουν) αφήνει περισσότερους απογόνους με αποτέλεσμα να το μεταβιβάζει με αυξημένη συχνότητα στα άτομα της επόμενης γενιάς. Με τον τρόπο αυτό συσσωρεύονται από γενιά σε γενιά τα ευνοϊκά για την επιβίωση γνωρίσματα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει βαθμιαία στη δημιουργία ενός νέου είδους. Με τη διαδικασία αυτή, που είναι απολύτως συμβατή με τα επιστημονικά δεδομένα έχει επιτευχθεί η εξέλιξη των σύνθετων οργανισμών από απλούστερους. Η θεωρία της Φυσικής επιλογής δεν απέδειξε απλώς την ύπαρξη της εξέλιξης, αλλά υπέδειξε και ένα πειστικό μηχανισμό για το πώς έχει συμβεί η διαδικασία της εξέλιξης.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ 2:
(2) Μιμίδιο: Όρος της Ψυχολογίας (ή ορθότερα της Βιοψυχολογίας), τον οποίο καθιέρωσε το 1976 ο βιολόγος Richard Dawkins. Ως 'μιμίδια' (memes) ορίζονται από τους ψυχολόγους οι συμπεριφορές, συνήθειες ή ικανότητες οι οποίες ως 'μονάδες κουλτούρας', μεταφέρονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της μίμησης. Ενώ στην Βιολογία τα γονίδια είναι μετρήσιμες και επιστημονικά προσδιορισμένες χημικές ουσίες κλεισμένες στο εσωτερικό των κυττάρων, τα μιμίδια της Ψυχολογίας είναι απλές πληροφορίες που μεταπηδούν από εγκέφαλο σε εγκέφαλο, ή ακόμα και από εγκέφαλο σε ανθρώπινα δημιουργήματα, όπως σε έργα τέχνης, βιβλία, κ.α. Όμοια ωστόσο με τα γονίδια που ανταγωνίζονται στο σωματικό περιβάλλον για το ποια θα επικρατήσουν τελικά, τα μιμίδια που επικρατούν των άλλων στον κοινό ανθρώπινο χώρο εξαπλώνονται παντού και διαμορφώνουν κουλτούρες και νοοτροπίες. Το μιμίδιο, αντίθετα, έχει μεταφορική σημασία, η οποία μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλές και διαφορετικές έννοιες, όχι όμως σε πράγματα. Τα μιμίδια συνασπίζονται σε ομάδες μιμιδίων που αναπτύσσονται μαζί ('μιμιδιακά πλέγματα') και τα οποία είτε με υποσχέσεις είτε με απειλές εξωθούν τα κοινωνικά υποκείμενα στο να τα αντιγράψουν και στην συνέχεια να τα μεταδώσουν σε όλους όσους μπορούν να επηρεάσουν με ποικίλους τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό. Ο ίδιος ο 'εαυτός' αποτελεί ένα μιμιδιακό πλέγμα, το οποίο ισχυροποιείται κάθε φορά που χρησιμοποιείται ο όρος 'εγώ' ή ρήματα του τύπου 'γνωρίζω', 'πιστεύω', 'επιθυμώ', κ.ο.κ., τροφοδοτώντας την ψευδαίσθηση ενός συμπαγούς εσωτερικού εαυτού με συνειδητές εμπειρίες.

Σύνθεση άρθρου: Δημήτρης Μητρόπουλος, για το ESOTERICA.gr 
http://www.esoterica.gr/